Τα Άνω Δολιανά είναι ορεινός, πετρόχτιστος οικισμός στην επαρχία Βόρειας Κυνουρίας της Αρκαδίας, ο οποίος ανήκει στην τοπική κοινότητα Δολιανών. Το χειμώνα κατοικείται από λιγοστούς οικιστές, καθώς οι περισσότεροι διαχειμάζουν στα Κάτω Δολιανά και αρκετοί επιστρέφουν σε αυτόν κατά τους ανοιξιάτικους και κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην απογραφή του 2021 είχε 62 κατοίκους. Είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, σύμφωνα με σχετική νομοθετική ρύθμιση του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. που εκδόθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2003. Τα τελευταία χρόνια, λόγω της προνομιακής γεωγραφικής θέσης τους, τα Άνω Δολιανά γνωρίζουν αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη ήπιας μορφής, με σημαντικό αριθμό επισκεπτών, ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα της φθινοπωρινής και της χειμερινής περιόδου, καθώς και πεζοπόρων, κυρίως κατά τη διάρκεια της άνοιξης.

Ο οικισμός

Το χωριό χρησιμοποιείτο τα παλαιότερα χρόνια ως πρωτεύον τόπος διαμονής των Δολιανιτών, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ζώων και γι' αυτό το λόγο είχαν εγκατασταθεί στα ορεινά. Τα Κάτω Δολιανά χρησιμοποιούντο ως δευτερεύων οικισμός, στον οποίο οι κάτοικοι μετανάστευαν κατά τους χειμερινούς μήνες για την προστασία των ζώων από το κρύο και το χιόνι. Παράλληλα δινόταν χρόνος στα ορεινά βοσκοτόπια για να αναζωογονηθούν. Με τον εκσυγχρονισμό της ζωής όμως και τη μεταστροφή της κύριας ασχολίας των κατοίκων από την κτηνοτροφία στην καλλιέργεια, κυρίως της ελιάς, οι ρόλοι των δύο αντιστράφηκαν. Με την πάροδο των χρόνων και λόγω αυτής της εγκατάλειψης του ρόλου του ως βασικός οικισμός των κατοίκων, τα Άνω Δολιανά κατάφεραν να διατηρήσουν ανέπαφο το γραφικό χαρακτήρα τους, αποφεύγοντας τις εκτεταμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις της σύγχρονης εποχής. Στον οικισμό υπάρχουν δύο μεγάλες εκκλησίες, της Παναγίας (Κοιμήσεως της Θεοτόκου) και του Αϊ-Γιώργη. Η πρώτη κατασκευάστηκε το 1810, τότε ως ναός κοιμήσεως της Θεοτόκου, από μάρμαρο της περιοχής. Ο ξύλινος εσωτερικός της διάκοσμος πυρπολήθηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Τη δεκαετία του 1970 ανακατασκευάστηκε στη μορφή που υπάρχει μέχρι και σήμερα. Η δεύτερη, του Αϊ-Γιώργη, είναι και αυτή προ-Επαναστατική και μάλιστα χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο του Κεχαγιάμπεη κατά τη Μάχη των Δολιανών, σύμφωνα με αναφορές του Φωτάκου. Αρχικά και οι δύο εκκλησίες ήταν βασιλικής αρχιτεκτονικής, αλλά η πρώτη, μετά την ανακατασκευή της διαμορφώθηκε σε βασιλική με τρούλο. Στην αρχαιότητα, η περιοχή υπαγόταν στην Τεγέα.

Τοποθεσία και γεωγραφία

Ο οικισμός βρίσκεται στο νότιο περίγυρο της πεδιάδας της Τρίπολης. Εκτείνεται σε υψόμετρο μεταξύ των 930 και 1.100 μέτρων και είναι χτισμένος αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, με βορεινή έκθεση, απλωμένος σε δύο γειτονιές και περιβαλλόμενος από ρεματιές και μικρούς καταρράκτες. Ιδιαίτερη αξία έχει η πανοραμική θέα από το σημείο, καθώς μοιάζει με μπαλκόνι που βλέπει προς το οροπέδιο της Τρίπολης και τον κάμπο της Μαντίνειας, με τον οπτικό ορίζοντα να φτάνει ως τα όρη Μαίναλο, Αρτεμίσιο, Χελμό και Ερύμανθο. Είναι σε απόσταση 175 χιλιομέτρων ή 2 ωρών περίπου από την Αθήνα, 20 χιλιομέτρων (25 λεπτά) από την Τρίπολη και 33 χιλιομέτρων (35 λεπτά) από το Άστρος.

Η κορυφή του Αϊ-Λια, που δεσπόζει επάνω από το χωριό, λόγω του μεγάλου υψομέτρου της (1.390 μέτρα) χρησιμοποιείται σαν τηλεπικοινωνιακός κόμβος με πομπούς σήματος για τον ΟΤΕ, την τηλεόραση (ΕΡΤ, Digea), το ραδιόφωνο (ΕΡΑ κλπ.) και την κινητή τηλεφωνία της ευρύτερης περιοχής. Είναι προσβάσιμη με δρόμο μήκους 4 χιλιομέτρων που ξεκινάει από τα Δολιανά. Στη συγκεκριμένη τοποθεσία, στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία, κάτοικοι συγκεντρώνονται στο ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται επάνω από το χωριό, σε υψόμετρο 1.300 μέτρων και τελούν δοξολογία.

Περιβάλλον

Χλωρίδα

Το χωριό είναι κατάφυτο από καστανιές και πλατάνια, ενώ ένα αυτοφυές δάσος με έλατα ξεκινάει από το βορειοανατολικό άκρο του. Στην περιοχή ευδοκιμούν ιδιαίτερα οι κερασιές, ενώ υπάρχουν και βυσσινιές. Επίσης θα δει κανείς μηλιές, φιρικιές, καρυδιές, βελανιδιές, γκορτσιές, αλλά και ορισμένες φουντουκιές και αχλαδιές, σε ένα θέαμα που παρουσιάζει ενδιαφέρον ιδιαίτερα το φθινόπωρο, με την εναλλαγή των χρωμάτων στις φυλλωσιές των φυλλοβόλων δέντρων. Στις ρεματιές του οικισμού ευδοκιμούν διάφορα είδη μανιταριών και διοργανώνονται τακτικά μανιταροεξορμήσεις στην περιοχή. Τέλος, στην είσοδο του χωριού και πιο συγκεκριμένα στον οικισμό Κούβλη, σε υψόμετρο μεταξύ 700 με 800 μέτρων, υπάρχουν εκτεταμένοι αμπελώνες.

Πανίδα

Η πανίδα της περιοχής αποτελείται από πληθώρα επιδημητικών πτηνών όπως: καρδερίνες (νήριζες στην τοπική διάλεκτο), κοτσύφια, σπουργίτια, σπίνοι, σουσουράδες, γαλιάντρες, φλώροι και κορυδαλλοί. Επίσης, από την κατηγορία των αποδημητικών τα: τρυγόνια, αηδόνια, χελιδόνια, συκοφάγοι και τσαλαπετεινοί το καλοκαίρι, αλλά και τσίχλες και κοκκινολαίμηδες (τσιπακούκια στην τ. δ.) το χειμώνα. Στα θηλαστικά περιλαμβάνονται οι λαγοί, οι κόκκινες αλεπούδες, τα τσακάλια, οι σκίουροι (μπελέχια στην τοπ. διάλ.) και οι νυχτερίδες. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί αγριόχοιροι, ενώ ακόμα πιο πρόσφατη είναι η παρουσία ζαρκαδιών (Capreolus capreolus), καθώς έχουν επανεισαχθεί στον Πάρνωνα, μετά την εξαφάνισή τους από την περιοχή στις αρχές του 20ου αιώνα. Επίσης ευδοκιμούν ερπετά όπως φίδια (οχιές, αστρίτες, δεντρογαλιές και άλλα), χελώνες, μολυντήρια και σαύρες (ή γκουστέρες στην τ. δ.). Τέλος, συχνά συναντώνται αρθρόποδα όπως σκορπιοί, αλλά και αράχνες.

Ετυμολογία/προέλευση ονόματος

Υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του οικισμού. Σύμφωνα με την πρώτη ετυμολογική εκδοχή, την οποία υποστηρίζει μεταξύ άλλων ο Ρωσογερμανός γλωσσολόγος Μαξ Βάσμερ, η ονομασία έχει σλάβικες ρίζες, κάτι που άλλωστε ισχύει για αρκετά τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής, τα οποία πήραν την ονομασία τους μετά την εξάπλωση των Σλάβων κατά τον 6ο αιώνα σε Κεντρική, Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Εξάπλωση η οποία οδήγησε και στην κάθοδο και εγκατάστασή τους μέχρι και την Πελοπόννησο και ειδικότερα στα ορεινά, καθώς ήταν ποιμένες στη μεγάλη πλειοψηφία τους. Οι Σλάβοι συνήθιζαν να δίνουν ονόματα τοπογραφικά ή φυτωνυμικά, δηλαδή σύμφωνα με τη γεωγραφία ή τη χλωρίδα της εκάστοτε τοποθεσίας. Έτσι, Ντόλινα (κυριλλικά: долина) σημαίνει κοιλάδα και η λέξη Ντόλιανε (Doljane στα εκλατινισμένα σλάβικα) αναφέρεται σε «κατοίκους της κοιλάδας». Επιπρόσθετα, η λέξη ντόλ (σλ. dol) αναφέρεται σε τόπο μέσα σε χαράδρα, τόπο χαμηλό και πιο συγκεκριμένα στα κροάτικα αλλά και στα σλοβενικά μεταφράζεται ως το τοπικό επίρρημα «κάτω» ή και ως «πλαγιά». Επίσης, από την αναζήτηση της ετυμολογίας της -ιδίας ρίζας- Δόλιανης Ιωαννίνων προκύπτουν παρεμφερή συμπεράσματα:

Ο Ιωάννης Λαμπρίδης γράφει πως «Δόλιανη» σημαίνει «τόπος φαραγγώδης» και «κατωφέρεια». Ο Αλέξανδρος Καθάρειος σημειώνει πως η ονομασία του χωριού είναι «Σλαβικής ρίζης σημαίνουσα κατωφέρειαν και είναι όντως το χωρίον τούτο επί κατωφερούς πως εδάφους». Ο Χρήστος Φίτσιος υποστηρίζει οτι «το όνομα Δόλιανη ετυμολογείται σλαβικά και σημαίνει κατωφέρεια». Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνος Ευ. Οικονόμου μας ενημερώνει πως ο Μαξ Βάσμερ θεωρεί πως «… παράγει το τοπωνύμιο από τα σλαβικά dol «η κοιλάδα» και Doljane «ο κάτοικος της κοιλάδας» …». Επισημαίνει ωστόσο οτι το χωριό «βρίσκεται μέσα σε μια χαράδρα γι’αυτό και η λέξη dol χρησιμοποιείται εδώ με την αρχική της σημασία «η τρύπα, ο λάκκος, η χαράδρα»», οπότε έτσι δικαιολογείται και ο χαρακτηρισμός του χωριού από τον Ιωάννη Λαμπρίδη. Επιπρόσθετα, κοινότητες με τις ονομασίες Doljane και Doljani υπάρχουν σε όλα τα κράτη που αποτελούσαν μέχρι το 1992 τη Γιουγκοσλαβία. Σύμφωνα με τη δεύτερη ετυμολογική εκδοχή, αναφορές σε βιβλιογραφία κάνουν λόγο για όνομα με ελληνική ρίζα, προερχόμενο από τη λέξη δόλιοι, νοηματοδοτώντας το ως μία ομάδα ανθρώπων η οποία, κατατρεγμένη από συμφορές που υπέστη σε άλλο τόπο, ήρθε να εγκατασταθεί στην περιοχή. Σε αυτή την εκδοχή, η οποία συγκεντρώνει μάλλον λιγότερες πιθανότητες, υποστηρίζεται ότι οι οικιστές που ήρθαν να εγκατασταθούν στην Αρκαδία, προέρχονταν από τα Δολιανά Ιωαννίνων. Πιο συγκεκριμένα, ότι από το 1684 και έπειτα, κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής των Ιωαννίνων, αναγκάστηκαν να μετακομίσουν στην Πελοπόννησο είτε δια της βίας, είτε οικειoθελώς λόγω της πείνας και των κακουχιών. Εκείνο το έτος ξεκίνησε ο ΣΤ΄ Βενετοτουρκικός Πόλεμος (γνωστός και ως Πόλεμος του Μοριά) που διεξήχθη ανάμεσα στους Βενετούς και του Οθωμανούς από το 1684 έως το 1699 (με μετέπειτα νικητές τους πρώτους). Έτσι, ο Φραντσέσκο Μοροζίνι, Δόγης της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας μεταξύ 1688 και 1694, έφερε κατοίκους από την Ήπειρο και άλλα μέρη, ως εργατικά χέρια για το μάζεμα των ελιών, καθώς η πανώλη είχε αποδεκατίσει τον ντόπιο πληθυσμό. Η τρίτη εκδοχή προέρχεται από τον ιστορικό και ακαδημαϊκό Νίκο Βέη. Σύμφωνα με τον ίδιο, ένας αρβανίτης με καταγωγή από τα Δολιανά των Ιωαννίνων είχε εγκατασταθεί στην Τριπολιτσά του Μοριά. Κατά την παραμονή του όμως στην πρωτεύουσα της Αρκαδίας σκότωσε κάποιον πλούσιο και σημαίνοντα Οθωμανό, έτσι αναγκάστηκε να καταφύγει με την οικογένειά του στον πυκνόδενδρο Μαλεβό για να γλυτώσει. Κατέλυσε στην τοποθεσία των σημερινών Άνω Δολιανών, στα οποία έδωσε το όνομα της μακρινής του πατρίδας. Σε αυτή την εκδοχή εξηγείται μόνο η προέλευση, επομένως για την ετυμολογία του ονόματος επανερχόμαστε στην πρώτη εκδοχή. Αξίζει να διευκρινιστεί ότι στην περίπτωση της πρώτης εκδοχής, αυτής της ονοματολογίας με βάση τη γεωγραφία του τόπου, δεν προϋποτίθεται κάποια σχέση των Δολιανών της Αρκαδίας με αυτά των Ιωαννίνων, καθώς κάλλιστα δύο τόποι με την ίδια γεωγραφική διαμόρφωση, εν προκειμένω ορεινά χωριά χτισμένα σε πλαγιά, θα μπορούσαν να έχουν λάβει την ίδια ονομασία από σύμπτωση. Η προσθήκη του τοπικού επιρρήματος «Άνω» υιοθετήθηκε μεταγενέστερα, πιθανότατα από τους ίδιους τους οικιστές, με σκοπό να καλύψει την ανάγκη διαχωρισμού του ορεινού οικισμού από τον πεδινό -τα Κάτω Δολιανά- στις καθημερινές τους αναφορές.

Ιστορία

Αρχαία λατομεία

Βορειοδυτικά της κοινότητας, στις θέσεις «Αλεπότρυπες» και «Ψοφιαίικα», βρίσκονται αρχαία λατομεία που χρονολογούνται από την αρχαϊκή-κλασική εποχή και παράγουν το ομώνυμο τοπικό μάρμαρο Δολιανών, το οποίο είναι χρώματος λευκού, με τόνο προς το κυανότεφρο ή ανοικτοκυανότεφρο. Το κοίτασμα, ταξινομημένο κατά γεωτεκτονική ζώνη, ανήκει στα Μάρμαρα Εξωτερικής Μεταμορφικής Ζώνης, κατηγορία η οποία περιλαμβάνει τρεις επαρχίες: του όρους Πάρνωνα, της Σαγιάς Μάνης και της Δυτικής-Κεντρικής Κρήτης. Είναι από τα ποιοτικότερα μάρμαρα της Πελοποννήσου, παρουσιάζοντας ομοιότητες με το Πεντελικό μάρμαρο της Αττικής, παρ' όλο που δε φτάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τελευταίου. Χρησιμοποιήθηκε συνηθέστερα ως δομικός λίθος και σπανιότερα στη γλυπτική. Μεταξύ άλλων χρησιμοποιήθηκε:

Στο Ναό της Αρτέμιδος Κνακεάτιδος, τέσσερα χιλιόμετρα από τον οικισμό Μαυρίκι Αρκαδίας, στη σημερινή θέση «Ψηλή κορφή» ή «Ψηλή Ράχη» του όρους Μαρμαροβούνι, σε υψόμετρο 1.250 μέτρων. Κτισμένος γύρω στο 540 π.Χ., ανακαλύφθηκε τον Ιούλιο του 1907 από τον αρχαιολόγο Κωνσταντίνο Ρωμαίο, ενώ ήταν ήδη εν μέρει κατεστραμμένος. Επρόκειτο για ναό χτισμένο εξ ολοκλήρου από μάρμαρο, ένας από τους παλαιότερους του είδους και ενδεχομένως ο πρώτος. Ταυτίστηκε με το ναό της Κνακεάτιδας Αρτέμιδας που μνημονεύει και ο Παυσανίας. Σήμερα, στο χώρο ανέγερσής του δε σώζεται σχεδόν τίποτα από αυτόν, παρά μόνο επιμέρους αρχιτεκτονικό υλικό από διάφορα κομμάτια του, γεγονός που κατέστησε δυνατή την αναπαράστασή του σε μεγάλο βαθμό. Στην κατασκευή του Ναού Επικούριου Απόλλωνα, που ανεγέρθηκε κατά το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα προ Χριστού (420-410 π.Χ) και ειδικότερα τα: ιωνικά κιονόκρανα, κορινθιακό κιονόκρανο, λαξευτές μετόπες της εξωτερικής ζωφόρου του κυρίως ναού, βάσεις της ιωνικής ζωφόρου στο εσωτερικό του τεμένους, ερείσματα και κεραμίδια της οροφής. Στον Αρχαίο Ναό Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα, χτισμένο τον 4ο αιώνα π.Χ., ο οποίος προήλθε εξ ολοκλήρου από μάρμαρο Δολιανών. Σύμφωνα με τον Παυσανία υπερείχε από τους άλλους ναούς της Πελοποννήσου στην όλη κατασκευή και στο μέγεθος. Εκθέματα από το Ναό υπάρχουν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλέας Τεγέας, το οποίο ανακαινίστηκε και επαναλειτούργησε το 2014 και το 2016 απέσπασε «Ειδικό Έπαινο με την ύψιστη αναγνώριση για εξέχοντα επιτεύγματα» από την Κριτική Επιτροπή του European Museum Forum στο Σαν Σεμπαστιάν της Ισπανίας, κατά το διαγωνισμό για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Μουσείου της χρονιάς. Στο μεγάλο σύμπλεγμα γλυπτών της Δέσποινας και της μητέρας της Δήμητρας, στο ιερό της αρχαίας αρκαδικής πόλης Λυκόσουρας, το οποίο δημιούργησε ο γλύπτης Δαμοφών της Αρχαίας Μεσσήνης. Αμφότερες οι θεές είναι καθήμενες σε θρόνο και περιβάλλονται από τη θεά Άρτεμις και τον Τιτάνα Άνυτο, θετό πατέρα της Δέσποινας. Μέρη του γλυπτού εκτίθενται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Στο Ναό Ποσειδώνος και Αθηνάς Σώτειρας στη θέση Βίγλα κοντά στο αρχαίο Παλλάντιο Αρκαδίας. Στην Αρχαία Ολυμπία, κυρίως σε αγάλματα.

Στην Αρχαία Επίδαυρο. Στην Έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού, καθώς και σε επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες της ευρύτερης περιοχής. Στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου της Τρίπολης, ο οποίος θεμελιώθηκε το 1855 και εγκαινιάστηκε 29 χρόνια αργότερα, το 1884. Η επικάλυψή του είναι εξ ολοκλήρου από μάρμαρο Δολιανών. Επίσης πιθανολογείται ότι χρησιμοποιήθηκε στη Βάση της Μαντίνειας. Σύγχρονα λατομεία μαρμάρου υπάρχουν ακόμα και σήμερα πλησίον του οικισμού, παράλληλα με τα αρχαία που διασώζονται.

Πρώτες προεπαναστατικές αναφορές

Οι πρώτες γραπτές αναφορές για τα Δολιανά γίνονται το έτος 1700. Η πρώτη κατά την Ενετική απογραφή του 1700:

«χορίον Δολιανά, ευφημέριος παπά Γρηγόριος, εκκλησίες δύο, Παναγία και Άγιος Ιωάννης δεν έχουν τίποτα (από περιουσία)»

Η δεύτερη (πιθανότατα στις 23 Δεκεμβρίου) σε μια έμμετρη επιστολή ενός "Ιωάννου, κατοίκου Τριπόλεως" όπου αναφέρεται:

«Επτακοσιοστώ προς τούτοις και χιλίω έτει τω σωτηρίω, γαμηλιώνος πρώτη Δολιαν’ ευρισκόμενος...»

Την περίοδο του Βασίλειου του Μορέως, επίσημο όνομα που έδινε η Δημοκρατία της Βενετίας στις κτήσεις της στην Πελοπόννησο κατά την περίοδο 1688-1715, εμφανίζονται με την ονομασία «Degliana», ως οικισμός που υπαγόταν στο Τερριτόριο Αγίου Πέτρου Τσακωνιάς.

Επαναστατικές αναφορές

Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, αναφέρονται οι «Αναγνώστης Κωνσταντίνου» και «Γιωργάκης του Αναγνώστη» ως δημογέροντες των Δολιανών, σε κυβερνητικό έγγραφο της 11ης Ιουλίου 1823, με τίτλο «Αδυναμία της επαρχίας Αγίου Πέτρου να συμμετάσχη εις έρανον».

Ελληνική Επανάσταση

= Μάχη των Δολιανών

=

Στις 18 Μαΐου του 1821, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, στο χωριό δόθηκε η λεγόμενη Μάχη των Δολιανών. Στη συγκεκριμένη μάχη, ο Νικηταράς που κρατούσε με 300 άντρες τα Άνω Δολιανά, κατάφερε να αποκρούσει 4.000 Τούρκους που επιτίθεντο με πυροβολικό. Εκείνη τη μέρα πήρε και το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος», το οποίο τον συνόδευε μετέπειτα, διότι σύμφωνα με την παράδοση «έπεσαν» πολλοί Τούρκοι από το χέρι του. Στη μνήμη του έχει ανεγερθεί ανδριάντας στην είσοδο του οικισμού και συγκεκριμένα στην περιοχή «ρέμα του Τσάκωνα», το κυρίως θέατρο της μάχης. Το όνομά του έχει δοθεί επίσης στο ποδοσφαιρικό σωματείο του χωριού: «Αθλητικός Πολιστικός Σύλλογος Νικηταράς Δολιανών» ή εν συντομία Νικηταράς.

= Δεύτερη μάχη των Δολιανών

= Στις 16 Ιουνίου 1825, ο Ιμπραήμ Πασάς ανακαταλαμβάνει την Τριπολιτσά. Στις 23 Ιουνίου οι Έλληνες ηττώνται στη μάχη στα Τρίκορφα, καταγράφοντας σημαντικές απώλειες. Στα Βέρβενα και στα Δολιανά παραμένουν ελληνικά τμήματα που δεν είχαν διαλυθεί, με αρχηγούς τους τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Δημήτριο Υψηλάντη και άλλους καπεταναίους της περιοχής. Εναντίον αυτών εξεστράτευσε ο Ιμπραήμ Πασάς στις 21 Ιουλίου (9 Ιουλίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο). Στην εφημερίδα της Ύδρας, «Ο Φίλος του Νόμου» φύλλο αριθ. 136/20-7-1825, αναφέρονται τα εξής:

Στρατόπεδο Τριπολιτσάς Μετά την μάχη της 8 (Ιουλίου) ο μεν κύριος Υψηλάντης παραλαβών 600, επήγε να καταλάβη τα Δολιανά ο δε Ζαχαρόπουλος και οι αδελφοί Χ΄Στεφανής και Χ΄Γεώργης με το επίλοιπον της Στρατιάς συμποσούμενον εις δισχιλίους, κατέλαβον τα Αράχωβα για να σκεπάσωσι τα Βέρβενα και την Σπάρτην. Την 9 μετά το μεσημέριον περί μίαν ώραν ένα σώμα πολεμίων έως χιλίων συμπεριλαμβανομένων και 160 ιππέων, ήλθε να χτυπήσει τον κύριον Υψηλάντην εις τας θέσεις του. Ο αγών έγινε σφοδρότατος και διήρκησε μόνο μίαν ώραν. Επειδή ο εχθρός, μη δυνάμενος να κυριεύσει την θέσην ταύτην, αφήσας εις της μάχης τον τόπον ως 60 σκοτωμένους, εκίνησε προς τα Αράχωβα…

= Πυρπόληση των Δολιανών

= Τον Αύγουστο του 1826 ο Ιμπραήμ Πασάς επιδράμει εκ νέου στην Κυνουρία. Επιτιθέμενος στο χωριό, πυρπολεί σπίτια και τις εκκλησίες του Αϊ-Γιώργη και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Σύφωνα με την απογραφή του 1828, αναφέρεται για τη δεύτερη ότι:

«Και τούτου δε του ναού η έσωθεν διακόσμησις επυρπολήθη υπό των εχθρών… Αναθήματα διεσώθησαν: 1 ευαγγέλιον, 1 θυμιατήριον, 3 κανδήλια, τα πάντα αργυρά και τα βιβλία της ακολουθίας, αι δε εικόνες και τα λοιπά ηφανίσθηκαν.»

Νεότερη εποχή

Τα Δολιανά ανακηρύχθηκαν Δήμος για πρώτη φορά στις 24 Μαΐου του 1835 (ΦΕΚ 16Α - 24/05/1835), με δήμαρχο τον Λ. Κωνσταντίνου. Η σφραγίδα του Δήμου των Δολιανών απεικόνιζε ένα τσοπανόπουλο να παίζει τη φλογέρα του κάτω από ένα δέντρο, κατά πάσα πιθανότητα στην αυλή της εκκλησίας της Παναγίας της Κουβλιώτισας. Η σφραγίδα αυτή πέρασε στον Κεντρικό Πατριωτικό Σύλλογο «Δολιανά Κυνουρίας» ως συνέχεια της ιστορίας του Δήμου και αποτελεί μέχρι και σήμερα τη σφραγίδα του Συλλόγου. Ο Κ.Π.Σ. «Δολιανά Κυνουρίας» συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 12 Μαρτίου 1879 στην Αθήνα όταν και ιδρύθηκε, αρχικά ως «Πατριωτικός Σύλλογος τα "ΔΟΛΙΑΝΑ"». Αναγνωρίστηκε επίσημα στις 23 Ιουνίου 1893, όντας ο αρχαιότερος στην Ελλάδα. Έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών.

= Διατελέσαντες πρόεδροι της κοινότητας Δολιανών

=

Μεταπολιτευτικά

1975-1978 Ιωάννης Μητρομάρας† 1978-1982 Γεώργιος Κωλέττης† 1982-1994 Γεώργιος Λαλιώτης† (19;;-26/9/1995) 1995-1996 Αγγελής Αγγελίδης† (1944-5/3/2024) 1996-1998 Παναγιώτης Μπουζιόπουλος† (;-2023) 1998-2006 Σταύρος Δεληγιάννης 2006-2010 Ιωάννης Σπανός† (1969-2015) 2011-2014 Ιωάννης Κοντογιαννόπουλος 2014-2019 Δημήτριος Καζάς 2019-2023 Δημήτριος Μεγκλής 2024-σήμερα Στυλιανός Ανδριανίδης

Δημογραφική εξέλιξη

Βλ. επίσης: Τοπική Κοινότητα Δολιανών

Στην απογραφή, καταγράφηκαν για πρώτη φορά το 1940 ξεχωριστοί αριθμοί πληθυσμού για τα δύο κεφαλοχώρια (Άνω και Κάτω Δολιανά) και τους γύρω οικισμούς. Η απογραφή του 1940 πραγματοποιήθηκε στις 16 Οκτωβρίου, όταν οι οικιστές ακόμα βρίσκονταν στον ορεινό οικισμό, ενώ του 1951 πραγματοποιήθηκε στις 7 Απριλίου και του 1971 στις 14 Μαρτίου, όταν οι κάτοικοι βρίσκονταν στον πεδινό. Κατά τη διάρκεια εκείνων των δεκαετιών όμως συντελέστηκε παράλληλα και η αλλαγή χρήσης των οικισμών ως προς το ποιος είναι ο βασικός. Αυτό εξηγεί και τη μεγάλη αντιστροφή πληθυσμών στις απογραφές από το 1951 και έπειτα.

Παραγωγή και απασχόληση

Κύριες ασχολίες των διπλοκατοίκων στον ορεινό οικισμό είναι η καλλιέργεια καστανεών, κερασιών, καϊσιών και βυσσινιών, καθώς και η μελισσοκομία. Τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί και ο κλάδος του τουρισμού, ενώ δεν έχουν εκλείψει και οι βοσκοί/κτηνοτρόφοι, βιοποριστική ασχολία η οποία υπήρξε διαχρονικά και συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και σήμερα -αλλά σε μικρότερο βαθμό- στην περιοχή. Στα χαμηλότερα υψόμετρα της ευρύτερης κοινότητας, στην περιοχή Κούβλης και σε υψόμετρο 750 μέτρων, τα παλιότερα χρόνια καλλιεργούνταν αμπέλια. Γι’ αυτό το λόγο συναντώνται ακόμα και σήμερα αρκετοί ληνοί, μικρά πέτρινα χτίσματα μέσα στα οποία γινόταν κατευθείαν το πάτημα των σταφυλιών. Επίσης εξυπηρετούσαν και ως προσωρινό καταφύγιο των καλλιεργητών για ξεκούραση από τον μεσημεριανό ήλιο και γενικότερα για βραχεία διαμονή και διανυκτέρευση κατά τη διάρκεια των αγροτικών εργασιών. Για μια περίοδο η καλλιέργεια της αμπέλου είχε εγκαταλειφθεί και ο κάμπος είχε αφιερωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην καλλιέργεια καρποφόρων δέντρων, τα τελευταία χρόνια όμως η αμπελοκαλλιέργεια έχει επανακάμψει και οι αμπελώνες έχουν επεκταθεί. Η ευρύτερη περιοχή θεωρείται η πατρίδα της ποικιλίας κρασιού μοσχοφίλερο.

Αξιοθέατα

Μουσείο Δολιανών (οικία αδελφών Χριστοφίλη)

Στις 23 Μαΐου του 2015 εγκαινιάστηκε το «Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών». Στεγάζεται στην οικία των αδελφών Χριστοφίλη, η οποία είναι γνωστή και ως «Το ταμπούρι του Νικηταρά», καθώς στο συγκεκριμένο κτίσμα οχυρώθηκε ο Νικηταράς με μια ομάδα συναγωνιστών του κατά τη Μάχη των Δολιανών. Το μουσείο είναι αφιερωμένο στη νικηφόρα «Μάχη των Δολιανών» που διεξήχθη στο χωριό (εκθέματα στον επάνω όροφο), αλλά και στη λαογραφία που αφορούσε την καθημερινότητα της περιοχής κατά τα παρελθόντα έτη (εκθέματα στον κάτω όροφο). Είναι ανοιχτό για το κοινό κάθε πρωί, Πέμπτη έως Κυριακή, με ελεύθερη είσοδο. Η οικία έχει ενταχθεί ως «αμυντικό συγκρότημα» στο «διαρκή κατάλογο κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων» του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, ως χαρακτηριστικό δείγμα οχυράς κατοικίας της περιοχής.

Διατηρητέα κτήρια

Ιδιαίτερου κάλλους είναι το παλαιό σχολείο. Αποτελείται από δύο κτήρια, τα οποία έχουν κηρυχθεί διατηρητέα από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Το μικρότερο και παλαιότερο από αυτά ανεγέρθη το 1853, ενώ το κυρίως κτήριο χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα. Φιλοξενούσε τους μαθητές κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο κάθε σχολικού έτους, μέχρι οι κάτοικοι να ολοκληρώσουν τη συγκομιδή καστάνων και σπαρτών και να μεταφερθούν στον πεδινό οικισμό για το χειμώνα. Σταμάτησε οριστικά τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 1982. Σήμερα και τα δύο κτήρια λειτουργούν ως παραδοσιακός ξενώνας.

Εκκλησάκι Αϊ-Γιάννη

Σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου από το κέντρο του χωριού, στο δρόμο προς τον οικισμό Δραγούνι και μετά τον καταρράκτη στο ρέμα του Αϊ-Γιαννιού, βρίσκεται το γραφικό ξωκλήσι του Αϊ-Γιάννη, στο μέσον μιας κατάφυτης πλαγιάς με πανοραμική θέα προς το χωριό. Εδώ είχε στρατοπεδεύσει ο Νικηταράς με τα παλικάρια του από τις 16 Μαΐου του 1821, ερχόμενος από το στρατόπεδο των Βερβένων με τελική κατεύθυνση το Ναύπλιο για να προμηθευτεί σκαγομπάρουτα. Το πρωί της 18ης Μαΐου όταν και είχε προγραμματίσει την αναχώρησή του, μια Οθωμανική φάλαγγα υπό τον κεχαγιάμπεη Μουσταφά άρχισε να ανηφορίζει προς τον οικισμό με απώτερο σκοπό την πλαγιοκόπηση του στρατοπέδου των Βερβένων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Νικηταράς να εισακούσει το κάλεσμα των χωρικών, να αναβάλλει την αναχώρησή του και να επιστρέψει στον οικισμό για να τον υπερασπιστεί. Έτσι ξέσπασε και η Μάχη των Δολιανών.

Παραδοσιακές βρύσες και νερόμυλοι

Λόγω του νερού που αφθονούσε στην περιοχή, στο χωριό είχαν κτιστεί αρκετές μαρμάρινες και πέτρινες παραδοσιακές βρύσες. Οι περισσότερες διασώζονται μέχρι σήμερα, αν και ορισμένες έχουν πλέον στερέψει. Βασικοί λόγοι της μείωσης του υδατικού δυναμικού είναι η κλιματική αλλαγή, αλλά και η πύκνωση της βλάστησης στην περιοχή, ως αποτέλεσμα της εξασθένησης της κτηνοτροφίας και κατ' επέκταση της βόσκησης των αιγοπροβάτων που λάμβανε χώρα. Ενδεικτική λίστα με τις κυριότερες βρύσες:

Σοποτός, αμέσως μετά τον οικισμό Κούβλη και λίγο πριν την είσοδο στα Δολιανά. Σύμφωνα με την αραβογράμματη επιγραφή της χτίστηκε το 1713. Η ονομασία της πιστεύεται ότι προέρχεται από την πρωτοσλαβική λέξη «sopot» που σημαίνει «ροή νερού» ή «πηγή». Είναι πιθανώς ονοματοποιητική (βάση ήχου) και μιμείται τον ψίθυρο (Šepot) του τρεχούμενου νερού. Η ίδια ρίζα εμφανίζεται σε έναν αριθμό άλλων παλαιών σλαβικών τοπωνυμίων. Η συγκεκριμένη κρήνη έχει ενταχθεί από το 1998 στον «διαρκή κατάλογο κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων» του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Λουτσίτσα, στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Η ονομασία της είναι σλαβικής προέλευσης και προέρχεται από το Lučić, πατρωνυμικό του Λουκάς, συνεπώς μπορεί να μεταφραστεί ως "του Λουκά". Το τοπωνύμιο (Lučica/Lučice) συναντάται και σε οικισμούς της πρώην Γιουγκοσλαβίας. του Τσιρίκου, στη θέση Ρυκάκια. του Κόντη, στη θέση Αγγελαίικα. Κοντινός. Βλάγγα, που σημαίνει "υγρασία" στα Σλάβικα (vlaga). Παλαιότερα στον οικισμό λειτουργούσαν και αρκετοί νερόμυλοι, όμως πλέον έχουν εγκαταλειφθεί.

Εκδηλώσεις

Γιορτή της Παναγίας

Εθιμικά, η κυριότερη επιστροφή στο ορεινό χωριό των κατοίκων από τα Κάτω Δολιανά, αλλά και των εσωτερικών μεταναστών και των παλινοστούντων, γίνεται την εβδομάδα που λαμβάνει χώρα η γιορτή της Παναγίας. Ειδικά κατά την παραμονή και ανήμερα, δηλαδή στις 14 και 15 Αυγούστου, η συγκέντρωση των Δολιανιτών στον οικισμό κορυφώνεται. Παράλληλα, τις ημέρες αυτές συνηθίζεται να διοργανώνονται εορταστικές και άλλες εκδηλώσεις, όπως παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία ή στο γήπεδο του χωριού, κινηματογραφικές προβολές, αλλά και Γιορτές της Νεολαίας στο εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη.

Γιορτή κάστανου

Το πρώτο Σάββατο κάθε Νοέμβρη, αφού έχει ολοκληρωθεί το μάζεμα των κάστανων από τα δέντρα που αφθονούν στη γύρω περιοχή, διοργανώνεται από την κοινότητα η επονομαζόμενη «Γιορτή Κάστανου» κατά την οποία οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το κάστανο σε πολλές διαφορετικές συνταγές για φαγητά, γλυκά αλλά και λικέρ.

Μεταφορά εικόνας Αϊ-Γιώργη

Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου, ακολουθώντας τη «Γιορτή Κάστανου», η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου, μεταφέρεται -μαζί με τους τελευταίους κατοίκους- στον πεδινό οικισμό. Κατά την κάθοδο, η μεταφορά γίνεται από τους κατοίκους, αρχικά με τα χέρια και στη συνέχεια κουβαλώντας την στους ώμους τους, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει περί τις οκτώ ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τους δύο οικισμούς πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων. Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή μέρους των οικιστών για τις θερμές ημέρες του έτους, η εικόνα μεταφέρεται ξανά από τα Κάτω Δολιανά στον ορεινό οικισμό με λεωφορείο. Στις 10 Αυγούστου 2020, ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ότι το έθιμο ενεγράφη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, με απόφαση της Υπουργού Λίνας Μενδώνη, αποτελώντας ένα από τα μόλις 16 έθιμα της συγκεκριμένης λίστας κατά τη στιγμή της ένταξης.

Αναπαράσταση της «Μάχης των Δολιανών»

Παλαιότερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος οργάνωνε κάθε 4 χρόνια προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών τη λεγόμενη Αναπαράσταση της Μάχης των Δολιανών, στην οποία λάμβαναν μέρος σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Ένα έθιμο το οποίο ατόνισε με το πέρασμα των ετών, λαμβάνοντας χώρα για τελευταία φορά το 2003 και περιοριζόμενο σήμερα σε μια λιτή τελετουργική εκδήλωση μνήμης. Η αναπαράσταση της μάχης αναμενόταν να αναβιώσει το 2021, στα 200 χρόνια από την επέτειό της, όμως η πανδημία του κορονοϊού COVID-19 κατέστησε την τέλεσή της μη εφικτή.

Δραστηριότητες

Πεζοπορία

Δύο διαφορετικά περιπατητικά μονοπάτια περνούν από τα Δολιανά, καθιστώντας το βάση για πεζοπορίες στη γύρω περιοχή. Το πρώτο, διεθνές, το Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων Ε4, το οποίο αποτελείται από συνολικά 301 χιλιόμετρα στο κομμάτι της Πελοπονήσου. Η διαδρομή, μετά την Τρίπολη, ξεκινάει από την Ψηλή Βρύση, διασχίζει τα Δολιανά και συνεχίζει προς τον Άγιο Πέτρο. Καθώς βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, το χωριό αποτελεί σημείο έναρξης και για το Parnon Trail, ένα νέο και υπό διαμόρφωση περιπατητικό μονοπάτι 200 χιλιομέτρων, το οποίο εκτείνεται σε ολόκληρη την οροσειρά του Πάρνωνα και σκοπό έχει να αναδείξει και να αναβιώσει τα παλιά μονοπάτια ολόκληρης της Κυνουρίας, συνδυάζοντας στη διαδρομή του το βουνό με τη θάλασσα.

Δασικό Χωριό (περιβαλλοντικός οικισμός)

Στο ορεινότερο άκρο του οικισμού και σε υψόμετρο 1.100 μέτρα, στη θέση Χορευταρού-Κρέκιζα, έχει κατασκευαστεί από το Δασαρχείο Κυνουρίας με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ένας δασικός περιβαλλοντολογικός οικισμός γνωστός ως «Δασικό Χωριό», στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας του Υπουργείου (σύμφωνα και με το Φ.Ε.Κ. 170/Β/14-3-1995) να δημιουργήσει υποδομές που διευκολύνουν την ολιγοήμερη διαμονή επισκεπτών κοντά στο δάσος, για λόγους αναψυχής ή εκπαιδευτικούς. Πρόκειται για έναν από τους μόλις έξι τέτοιους οικισμούς της χώρας. Αποτελείται από 20 ξύλινες κατοικίες σε μια έκταση 29 στρεμμάτων, οι οποίες μπορούν να φιλοξενήσουν έως 80 επισκέπτες. Επίκεντρο του Δασικού Χωριού, σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 1.090 μέτρων, είναι ένα σαλέ χωρητικότητας 200 ατόμων με ένα μεγάλο τζάκι στο κέντρο, το οποίο προσφέρει πανοραμική θέα στο οροπέδιο της Τρίπολης και σε όλη τη γύρω περιοχή. Πλησίον του οικισμού του «Δασικού Χωριού» βρίσκεται ένα μικρό, πέτρινο θέατρο, το οποίο δημιουργήθηκε το 2000.

Αθλητισμός

Νικηταράς Δολιανών

Στο χωριό εδρεύει το ποδοσφαιρικό σωματείο Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος Νικηταράς Δολιανών. Εν συντομία Α.Π.Σ. Νικηταράς Δολιανών ή και σκέτο "Νικηταράς" όπως αποκαλείται από τους κατοίκους. Η ονομασία του προέρχεται από το όνομα με το οποίο ήταν γνωστός ο Νικήτας Σταματελόπουλος, οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης, ο οποίος πρωτοστάτησε στη Μάχη των Δολιανών. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα σωματεία της Αρκαδίας, με έτος ιδρύσεως το 1921. Αγωνίζεται στις τοπικές κατηγορίες της ΕΠΣ Αρκαδίας και χρώματά του είναι το κόκκινο και το λευκό.

Εγκαταστάσεις

Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης.

Ορεινός Ημιμαραθώνιος Δολιανών

Από το 2015 ο Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανών διοργανώνει τον "Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών", αγώνα 21 χιλιομέτρων τρεξίματος, κατά τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου. Είναι μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ. Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.

Ποδηλασία (κατάβαση)

Στα καλντερίμια και τα μονοπάτια του οικισμού φιλοξενείται τακτικά το τοπικό πρωτάθλημα ποδηλασίας downhill της Αρκαδίας, σε μία διαδρομή που έχει λάβει την ονομασία "Doli Stone Stairs" από τους διοργανωτές.

Προσωπικότητες

Έζησαν στα Δολιανά

Ιωάννης Καλοστύπης (1851-1918), φιλόλογος, δημοσιογράφος, εκδότης εφημερίδας και θεατρικός συγγραφέας. Διετέλεσε Νομάρχης Άρτας (1896; 1910;), Φθιωτιδοφωκίδος και Κοζάνης. Γιάννης Καραμήτρος (1 Ιανουαρίου 1914 - 22 Σεπτεμβρίου 2004), του Νικολάου και της Σοφίας, αρχιτεχνίτης αρχαιολογικών ανασκαφών και ο άνθρωπος που ανακάλυψε την τοιχογραφία «Ο Ψαράς», στο Ακρωτήρι Θήρας. Κώστας Λαλιώτης (γεν. 1951), πολιτικός και μέλος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. από την ίδρυσή του. Γιώργος Ταλιούρης (γεν. 23 Αυγούστου 1941), τραγουδιστής. Κωνσταντίνος Βέμμος, ιατρός. Αλέξανδρος Παπαηλιού, σκηνοθέτης. Στέλιος Κατσιάνης, οργανοπαίχτης (λαούτο, ταμπουράς κ.ά.). Κώστας Βούλγαρης (γεν. 1958), πεζογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και επιμελητής εκδόσεων. Νίκος Δούλος, στιχουργός.

Κατάγονται από τα Δολιανά

Άγγελος Τερζάκης (1 Ιανουαρίου 1914 - 22 Σεπτεμβρίου 2004), λογοτέχνης της γενιάς του ’30 και δοκιμιογράφος, με καταγωγή από την πλευράς της μητέρας του, Αγγελικής Πανοπούλου. Γιάννης Γαΐτης (1923–1984), ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης, γνωστός για τα «Ανθρωπάκια» του, με καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του, Παναγιώτας Καραμήτρου. Θάνος Βερέμης (γεν. 26 Αυγούστου 1943), ιστορικός και πανεπιστημιακός, με καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του, το γένος Κοσκινά. Γιάννης Πάνου (Παναγιωτόπουλος) (1943-1998), πεζογράφος, συγγραφέας του βιβλίου «…από το στόμα της παλιάς Remington…». Σπύρος Λάμπρου (γεν. 31 Μαρτίου 1975), δημοσιογράφος, παρουσιαστής ειδήσεων και ραδιοφωνικός παραγωγός. Βάσω Μητρομάρα, δημοσιογράφος και παρουσιάστρια ειδήσεων. Τζέιμς Παντέμης (γεν. 21 Φεβρουαρίου 1997), Ελληνοκαναδός τερματοφύλακας διεθνής με την Εθνική Καναδά, με καταγωγή από το χωριό. Μάριος - Μιχαήλ Τουρούτσικας, πιλότος Πολεμικής Αεροπορίας.

Δείτε επίσης

Κάτω Δολιανά Αρκαδίας Μάχη των Δολιανών Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων Ε4 Πάρνωνας Κατάλογος παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας Δασικά χωριά στην Ελλάδα Αρχαιολογικό Μουσείο Αλέας Τεγέας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ταξιδιωτικός οδηγός για το θέμα Άνω Δολιανά από τα Βικιταξίδια

Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας Ορεινός Ημιμαραθώνιος Άνω Δολιανών Meteology.gr - Kάμερα Δολιανών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο | Σχολή Αρχιτεκτόνων - Μηχανικών | Αρχιτεκτονική Ανάλυση Παραδοσιακών Κτηρίων και Συνόλων | Πρόγραμμα Ψηφιοποίησης Διατομεακού Μαθήματος 5ου Εξαμήνου | Άνω Δολιανά Parnon Trail, περιπατητικό μονοπάτι Αρχειοθετήθηκε 2019-09-02 στο Wayback Machine. Ιστοσελίδα "Δολιανά - Στα όρια του ονείρου"Αρχειοθετήθηκε 2021-01-21 στο Wayback Machine.

Σημειώσεις

Παραπομπές