Το Κρανίδι είναι κωμόπολη του Νομού Αργολίδας και βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Πελοποννήσου. Ο πληθυσμός του είναι 4.053 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Απέχει περίπου 65 χλμ. από το Ναύπλιο και 170 χλμ. από την Αθήνα. Διά θαλάσσης επικοινωνεί με τον Πειραιά και τα νησιά του Αργοσαρωνικού μέσω των λιμανιών της Ερμιόνης και του Πορτοχελίου. Σήμερα αποτελεί έδρα του Δήμου Ερμιονίδας. Είναι γνωστό για το ελαιόλαδο Κρανιδίου το οποίο έχει αναγνωριστεί ως ΠΟΠ. Έχει το χαρακτηριστικό ότι αποτελείται κατά 80% από την ποικιλία Μανάκι και 20% από την ποικιλία Κορωνέικη. Η σύνθεση των δύο ποικιλιών τού δίνει την ιδιαιτερότητα που έχει και το χαρακτηρίζει για τα υψηλά ποιοτικά του χαρακτηριστικά.

Ονομασία

Σύμφωνα με μια εκδοχή το σύγχρονο όνομά του προέρχεται από το κραναός που σημαίνει τραχύς και θεωρείται δηλωτικό της περιοχής. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το όνομα οφείλεται σε παραφθορά της λέξης Κορωνίδα, το όνομα παραπλήσιας νησίδας που φέρει το όνομα της μητέρας του θεού της Ιατρικής, του Ασκληπιού, ο οποίος λατρευόταν από τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής κατά την αρχαιότητα.

Γεωγραφία

Το Κρανίδι είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στους λόφους της Αγίας Άννας και της Μπαρδούνιας με προσανατολισμό βορειοδυτικό. Δυτικά και ανατολικά από την πόλη η περιοχή χαρακτηρίζεται πετρώδης με χαμηλή βλάστηση ενώ στη νοτιοανατολική μεριά υπάρχει το πευκόδασος της Κορακιάς. Βόρεια βρίσκεται το βουνό του Προφήτη Ηλία ενώ βορειοδυτικά ο όρμος της Κοιλάδας με το ομώνυμο παραδοσιακό χωριό και το προϊστορικό σπήλαιο Φράγχθι σε απόσταση 6 χλμ. Ανατολικά σε απόσταση 10 χλμ. βρίσκεται η Ερμιόνη και νότια σε απόσταση 7 χλμ. το Πόρτο Χέλι. Σε ολόκληρη την περιοχή της Ερμιονίδας υπάρχουν πανέμορφες δαντελωτές ακρογιαλιές και παραλίες με καθαρά νερά.

Ιστορία

Το Κρανίδι πρωτοαναφέρεται σε χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1259-1332) το οποίο δωρήθηκε στον Θεόδωρο Νομικόπουλο για τις υπηρεσίες του απέναντι στον Αυτοκράτορα. Το Κρανίδι αναφέρεται ως πατρογονικό χωρίο και ανήκε στη χώρα του Δαμαλά. Δεύτερη επίσημη αναφορά υπάρχει το 1530 μ.Χ. ενώ λάμβανε χώρα η εποίκηση του από αλβανόφωνους πληθυσμούς (Αρβανίτες). Αυτοί μετακινούνταν στις νότιες περιοχές για να προστατευτούν από τους Τούρκους αλλά και για να εξασφαλίσουν βοσκοτόπια για κτηνοτροφία και γη για καλλιέργεια. Εκεί αναμίχθηκαν και αφομοιώθηκαν χωρίς προβλήματα με το τοπικό στοιχείο και από αυτή τη ζύμωση προέκυψε το Αρβανίτικο γλωσσικό ιδίωμα που μιλιέται μέχρι και στις μέρες μας. Κατά την παράδοση, στην περιοχή υπήρχαν τέσσερις οικισμοί προστατευμένοι από τη θάλασσα, λόγω του φόβου των πειρατών. Ο Άη Γιάννης, η Μιλίνδρα, τα Βίλια και οι Μπιές οι οποίοι και αποτέλεσαν τα κύτταρα για την πόλη του Κρανιδίου. Ο οικισμός του Άη Γιάννη αποτέλεσε το κέντρο όπου γύρω του άρχισε να συγκροτείται η πόλη και τοποθετείται στο σημείο που σήμερα βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός του Τιμίου Ιωάννη Προδρόμου. Ο σημερινός Ναός κτίστηκε το 1852 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Ιάκωβο Σεμπαστίνο αντικαθιστώντας το παλαιότερο βυζαντινό εκκλησάκι που είχε προσφέρει και το όνομα του στον οικισμό. Ο οικισμός της Μιλίνδρας βρίσκεται στα βόρεια της πόλης και στους πρόποδες του βουνού του Προφήτη Ηλία (300 μ. υψόμετρο) και ανήκει στην ευρύτερη περιοχή του ναού του Απόλλωνα όπως καθορίζεται από τον Παυσανία. Δυο εκκλησάκια σημειώνουν τη παρουσία τους εκεί, του Αγίου Αντρέα και των Αγίων Αναργύρων καθώς και το αρχαίο Πηγάδι της Μιλίντρας ή Πλατύ Πηγάδι με το τετράγωνο σχήμα του και τους επιβλητικούς ογκόλιθους που το περιβάλλουν, χαρακτηριστικό των αρχαίων πηγαδιών της Ερμιονίδας. Υπάρχουν αναφορές πως μέχρι πριν από 70 χρόνια ήταν σε χρήση το νεκροταφείο των Μιλινδρωτών στην περιοχή. Τα Βίλια βρίσκονται στα δυτικά του Κρανιδίου εκεί που σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα. Η περίοπτη θέση που επιβλέπει την αργολική θάλασσα, ενισχύει την εκδοχή ύπαρξης βίγλας και επιβεβαιώνει την προέλευση της ονομασίας της περιοχής. Χαμηλότερα σε μια μικρή ρεματιά είναι το πηγάδι της Βίλας. Οι Μπιές βρίσκονται ανατολικά του Κρανιδίου και συνορεύουν με τη θέση Δισκούρια της Ερμιόνης. Το όνομα τους πιθανόν το οφείλουν στην οικογένεια των πρώτων οικιστών. Επίσης στην περιοχή παρατηρείται αρχαίο πηγάδι αλλά μεταγενέστερο από τα προηγούμενα. Επί Τουρκοκρατίας, ήταν γνωστό ως «Κάτω Ναχαγιέ», που σημαίνει «Κάτω Επαρχία». Το Κρανίδι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Πιθανότατα η κήρυξη της Επανάστασης στο Κρανίδι έγινε στις 27 Μαρτίου 1821, την ίδια ημέρα που κηρύχθηκε και στις Σπέτσες. Πολλοί Κρανιδιώτες, έλαβαν μέρος στην πολιορκία του Αναπλιού, της Τριπόλεως, του Ακροκορίνθου αλλά και στα Δερβενάκια όπου και έπεσε ο Φιλικός Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κρέστας (Παπαρσένης) ηγούμενος της Μονής Ζωοδόχου Πηγής Κοιλάδας. Λόγω της φυσικής του οχύρωσης και της καλής σχέσης των Κρανιδιωτών με τους νησιώτες κατά την περίοδο 1823 – 1824 υπήρξε η έδρα της κυβέρνησης και του εκτελεστικού. Επίσης το Κρανίδι είναι η γενέτειρα του Εμμανουήλ Ρέπουλη, στενού συνεργάτη και αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου. Παρέμεινε διοικητικό κέντρο και μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Ορίστηκε αρχικά έδρα του τοπικού Δήμου Μάσητος (μετονομάστηκε στην συνέχεια σε Δήμο Κρανιδίου) και από το 1841 αποτέλεσε έδρα της Επαρχίας Ερμιονίδος (αρχικά έδρα είχαν οριστεί οι Σπέτσες). Στο Κρανίδι γεννήθηκε το 1902 ο Παντελεήμων Παπαγεωργίου, μετέπειτα Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης.

Χριστιανικοί Ναοί

Στο Κρανίδι τα μοναστήρια και οι εκκλησίες είναι κατάσπαρτες και με βαθιά ιστορία. Το μοναστήρι της Παναγίας της Παντανάσης, το ησυχαστήριο της Αγίας Άννας, που χρονολογείται στα μέσα του 13ου αι. και είναι χτισμένο σε πευκόφυτο λόφο με πανοραμική θέα, το βυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας με πλούσια αγιογραφία στο εσωτερικό του, ο παλαιότερος γνωστός χρονολογημένος σταυρεπίστεγος ναός στον Ελλαδικό χώρο που χρονολογείται από το 1240 μ.Χ. στη θέση Πικροδάφνη, ο ναός του Αγίου Γεωργίου και ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου – σημερινή Μητρόπολη του Κρανιδίου όπου πρόσφατα ήρθε στη επιφάνεια εικόνα του Εμμανουήλ Τζάνε, με χρονολογία το 1646 μ.Χ. και φυλάσσεται στον Ναό και ένα πλήθος άλλων ναών αποτελούν μάρτυρες της θρησκευτικότητας των κατοίκων αλλά και τη συνεχή κατοίκηση της περιοχής.

Αρχιτεκτονική

Στην πρωτεύουσα της Ερμιονίδας αξιοσημείωτη είναι και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών. Οι πελεκητές πέτρες, τα περίτεχνα μπαλκόνια, οι φεγγίτες πάνω από τις πόρτες και τα παράθυρα, οι στέγες του παραδοσιακού βυζαντινού τύπου, τα γωνιασμένα κεραμίδια στο ρόλο των ακροκεράμων και οι μάντρες οι οποίες κυριολεκτικά οχύρωναν το σπίτι, δίνουν ένα υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα. Ο οικισμός έχει χαρακτηριστικό νησιώτικο χρώμα και θυμίζει πολύ τους οικισμούς των νησιών του Αργοσαρωνικού. Ακόμη λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο το οποίο φιλοξενεί, σκεύη μαγειρικής, εικόνες, έπιπλα, ρόκες γνεσίματος, αργαλειό, ενδύματα, κεντήματα, υφαντά δείγματα παραδοσιακής φορεσιάς και άλλα αντικείμενα λαϊκής τέχνης. Τα χαρακτηριστικά για την τοπική αρχιτεκτονική κτήρια, του Δημαρχείου και της βιβλιοθήκης, οι πέντε μεγάλες εκκλησίες του 19ου αι., το μοναδικό για την αρχιτεκτονική του καλντερίμι, στο πηγάδι του Πύργου, οι τρεις ανακαινισμένοι ανεμόμυλοι, τα παραδοσιακά λιοτρίβια με τις μεγάλες πέτρες, καθώς και τα πολλά ξωκλήσια συμπληρώνουν την εικόνα μιας πολιτείας πανέμορφης.

Ναυτιλία

Το Κρανίδι στις αρχές 20ου αι. διέθετε μεγάλο εμπορικό στόλο λόγω της ασχολίας των κατοίκων μετά τα χρόνια της Επαναστάσεως με το εμπόριο και τη ναυτιλία καθώς και με τις ιδιαίτερες σχέσεις με τους Σπετσιώτες και τους Υδραίους. Τα παλαιά αρχοντικά των καπεταναίων με τη νησιωτική τεχνοτροπία κτίστηκαν την πεντηκονταετία 1840 - 1890 κατά την εποχή της ακμής της ιστιοφόρου ναυτιλίας στη Ελλάδα. Όταν ύστερα από το 1890 η ιστιοφόρος ναυτιλία άρχισε να παρακμάζει λόγω του συναγωνισμού με τα ατμόπλοια οι ναυτικοί ασχολήθηκαν με την σπογγαλιεία και την αλιεία ενώ οι λιγότεροι στράφηκαν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι κάτοικοί του ακόμη και σήμερα συνεχίζουν με τις ίδιες ασχολίες ενώ πολλοί έχουν στραφεί στα τουριστικά επαγγέλματα λόγω των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων της περιοχής αλλά και της υψηλής επισκεψιμότητας της.

Πληθυσμός

Το Κρανίδι γνώρισε σημαντική μείωση του πληθυσμού του από το 1861 μέχρι και το 1971 (με εξαίρεση το 1896 και το 1940 όποτε και υπήρξε αύξηση) και έκτοτε ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται. Το 2011 ωστόσο ο πληθυσμός της κωμόπολης μειώθηκε πάλι. Σε σχέση με τον 19ο αιώνα ο πληθυσμός του Κρανιδίου παραμένει σημαντικά μειωμένος.

Διάγραμμα ιστορικής εξέλιξης πληθυσμού απο το 1861

Πανοραμικές Φωτογραφίες

Ενημέρωση

91.2 ΕΡΤ Τρίπολης 97.4 Τρίτο Πρόγραμμα 99.4 Δεύτερο Πρόγραμμα 101.2 Πρώτο Πρόγραμμα 102.0 ΣΚΑΪ Αργολίδας 103.2 ΕΡΑ Σπορ 104.3 Ράδιο Ερμιονίδα 107.1 Ράδιο Κρανίδι

Πηγές - Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Κρανιδίου Δήμος Ερμιονίδας Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αργολίδας Ιστοσελίδα Γενικού Λυκείου Κρανιδίου Ιστοσελίδα Γυμνασίου Κρανιδίου Ιστορική Ερμιονίδα