Οι Αμπελόκηποι είναι συνοικία της Θεσσαλονίκης που εκτείνεται σε 1,803 τ.χλμ. με πληθυσμό 35.846 (2021) κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Ανήκει στον Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης.

Ιστορία

Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή από τα αρχαία χρόνια. Στην περιοχή της Επταλόφου και των Αμπελοκήπων βρέθηκαν τάφοι και ταφικά ευρήματα της ύστερης ρωμαϊκής και παλαιοχριστιανικής περιόδου. Στα νεότερα χρόνια εποικίστηκε για πρώτη φορά μετά από την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών από πρόσφυγες που προέρχονταν από την Κωνσταντινούπολη, την Ανατολική Ρωμυλία, την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Οι Μικρασιάτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή δημιούργησαν ανάμεσα σε άλλες και τη συνοικία Καΐστριο Πεδίο ή αλλιώς Καΐστρι, που πήρε το όνομά της από την ομώνυμη περιοχή της Ιωνίας της Μικράς Ασίας όπου ρέει ο Κάυστρος ποταμός, καθώς από εκείνες τις περιοχές προέρχονταν οι πρόσφυγες. Ο Κάυστρος ποταμός πηγάζει δυτικά της Φιλαδέλφειας, κατευθύνεται δυτικά, διασχίζοντας μία κοιλάδα ανάμεσα στον Τμώλο και στα όρη Αϊδινίου (αρχαία Μεσωγίδα) και εκβάλλει στο Αιγαίο βόρεια της Εφέσου. Για την κοιλάδα εκείνη ο Στράβων αναφέρει Καϋστριανῷ πεδίῳ μεταξὺ πίπτοντι τῆς τε Μεσωγίδος καὶ τοῦ Τμώλου συνεχές ἐστι πρὸς ἕω τὸ Κιλβιανὸν πεδίον. Η συνοικία Επτάλοφος παραπέμπει στην Κωνσταντινούπολη, που ονομάζεται και η επτάλοφος πόλη. Επίσης η περιοχή Σκεπάρνη (δηλαδή του Σκεπάρνη) έλαβε την ονομασία της από τον δημοδιδάσκαλο Γεώργιο Σκεπάρνη που συνέβαλε στο κτίσιμο του σχολείου της περιοχής και φέρει σήμερα τιμητικά το όνομά του. Στο κέντρο του οικισμού της Επταλόφου ανεγέρθηκε το 1926 ο πρώτος Ναός στη μνήμη της Αγίας Ευφημίας από τον προσφυγικό σύλλογο «Σύνδεσμος Αμπελοκήπων-Συνοικία Επτάλοφος». Αργότερα (με έναρξη εργασιών το 1931) κτίσθηκε στο ίδιο σημείο ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής, εντός του οποίου φυλάσσεται η βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας, κειμήλιο των προσφύγων. Στις 13 Νοεμβρίου 1941 εκτελέστηκαν από τους Ναζί, ο αμπελοκηπιώτης αντιστασιακός Σωκράτης Διορινός μαζί με τον συναγωνιστή του Ηλία Καπέση, φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έτσι, οι δύο Θεσσαλονικείς φοιτητές (γεννηθέντες το 1917) αποτέλεσαν τους πρώτους εκτελεσμένους φοιτητές στη διάρκεια της Κατοχής. Στις 15 Μαΐου 1941, έναν μήνα μετά την κατάληψη της χώρας από τους κατακτητές, ιδρύθηκε η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα, η «Ελευθερία», με την ομώνυμη εφημερίδα της και το πρώτο παράνομο τυπογραφείο της πόλης της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή της Επταλόφου. Στις 13 Νοεμβρίου 1941 εκτελούνται από τους Ναζί, ο αμπελοκηπιώτης αντιστασιακός Σωκράτης Διορινός μαζί με τον συναγωνιστή του Ηλία Καπέση, φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έτσι, οι δύο Θεσσαλονικείς φοιτητές (γεννηθέντες το 1917) αποτέλεσαν τους πρώτους εκτελεσμένους φοιτητές στη διάρκεια της Κατοχής. Στις 8 Ιουλίου 1943 πραγματοποιήθηκε στην Επτάλοφο, μεσούσης της ναζιστικής κατοχής, μεγάλη διαδήλωση των κατοίκων ενάντια στην προοπτική επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής στο μεγαλύτερο τμήμα της Κεντρικής Μακεδονίας. Στις 11 Μαΐου 1944 εκτελέστηκαν από τους Ναζί, οκτώ αντιστασιακοί νέοι 20-30 ετών, στην περιοχή Καΐστρι μεταξύ Επταλόφου και Ξηροκρήνης. Σήμερα, οι Αμπελόκηποι χαρακτηρίζονται από τους πολλούς χώρους άθλησης και πολιτισμού. Στον τομέα του πολιτισμού περιλαμβάνονται οι ετήσιες καθιερωμένες εκδηλώσεις όπως τα «Ζωοδόχεια», τα «Χαλκίδεια», η «Ανθοέκθεση» καθώς και οι χειμερινές και θερινές κινηματογραφικές προβολές στα δύο Κινηματοθέατρα των Αμπελοκήπων: «Άστρον» και «Αλέξης Μινωτής».

Πολιτισμός

Πολιτιστικές Υποδομές

Πολιτιστικό Κέντρο Αμπελοκήπων Καραπάντσειο Το κτίριο του κέντρου στεγάζει τη Θεατρική Σκηνή Σοφία Βέμπο (μια πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα θεάτρου 300 θέσεων), αίθουσα βιβλιοθήκης, αίθουσες χορού και γυμναστικής καθώς και διώροφο υπόγειο χώρο στάθμευσης.

Αριστοτέλειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Αμπελοκήπων (Φιλιππουπόλεως & Μ. Αλεξάνδρου, πλατεία Επταλόφου) Α΄ Παιδική Βιβλιοθήκη Αμπελοκήπων (Φιλιππουπόλεως & Μ. Αλεξάνδρου, πλατεία Επταλόφου) Β΄ Παιδική Βιβλιοθήκη Αμπελοκήπων (Λόρδου Βύρωνος και Κέννεντυ) Κινηματοθέατρο «Άστρον» Δημοτικό Ωδείο (28ης Οκτωβρίου 59) Κινηματοθέατρο «Αλέξης Μινωτής» Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (ΚΔΑΠ)

Μνημεία

Μνημείο Μικρασιατών (πάρκο Αγίου Παντελεήμονος). Μνημείο Μαρτύρων Προσκόπων Μικράς Ασίας - Αϊδινίου και Σωκίων (πλατεία Μακεδονομάχων). Μνημείο Εθνικής Αντίστασης (διασταύρωση οδών Ελευθερίας και Φιλιππουπόλεως). Μνημείο οκτώ εκτελεσθέντων Αντιστασιακών νέων 11ης Μαΐου - Καΐστριο Πεδίο (Λεωφόρος Καλλιθέας και 28ης Οκτωβρίου). Άγαλμα αγωνιζόμενης Μάνας του Λαού (πλατεία Επταλόφου). Μνημείο αγωνιστή Στέφανου Βελδεμίρη (αναμνηστική πλάκα στη συμβολή των οδών Φιλιππουπόλεως και Πέραν, στο σημείο ακριβώς όπου στις 26 Οκτωβρίου 1961, παραμονές των εκλογών, δολοφονήθηκε ο νεολαίος αγωνιστής της δημοκρατίας). Μνημείο Αντιστασιακής Οργάνωσης και Εφημερίδας «Ελευθερία» (επί της οδού Ελευθερίας στον τόπο όπου λειτουργούσε κατά τη Ναζιστική Κατοχή το πρώτο παράνομο τυπογραφείο της Θεσσαλονίκης). Συμμαχικό Κοιμητήριο Ζέιτενλικ και μνημεία πεσόντων Μουσείο Γαλλικού Στρατιωτικού Νεκροταφείου Ζέιτενλικ Ρωμαιοκαθολικός ναός εντός του Συμμαχικού Κοιμητηρίου Ζέιτενλικ Μνημείο Σωκράτη Διορινού. Στις 13 Νοεμβρίου 1941 εκτελούνται από τους Ναζί, ο αμπελοκηπιώτης αντιστασιακός Σωκράτης Διορινός μαζί με τον συναγωνιστή του Ηλία Καπέση, φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αποτέλεσαν έτσι τους πρώτους εκτελεσμένους φοιτητές στη διάρκεια της Κατοχής. Μνημείο του τελευταίου Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου (πλατεία Δημοκρατίας Αμπελοκήπων, στη συμβολή των οδών Ν. Πλαστήρα, Θωμά Καλλιβούλου, Αλεξ. Σβώλου, Μεγ. Αλεξάνδρου). Καθολικό κοιμητήριο Αγίου Βικεντίου

Αθλητισμός

Σήμερα, οι Αμπελόκηποι χαρακτηρίζονται από τους πολλούς χώρους άθλησης όπως τα δέκα σχολικά και δημοτικά στεγασμένα γυμναστήρια, τα ανοικτά γήπεδα και το κεντρικό δημοτικό Στάδιο Αμπελοκήπων. Ταυτόχρονα έχουν δημιουργηθεί και εδρεύουν σε αυτούς τρεις ομάδες καλαθοσφαίρισης: ο Α.Ο Αμπελοκήπων, οι Αμπελόκηποι Θεσσαλονίκης και η Ελπίς Αμπελοκήπων.

Παιδεία

Στους Αμπελοκήπους λειτουργούν συνολικά 2 παιδικοί σταθμοί, 21 Νηπιαγωγεία, 9 Δημοτικά Σχολεία, 6 Γυμνάσια και 5 Λύκεια μεταξύ των οποίων το Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις. Αναλυτικότερα:

Ναοί

Ι.Ν.Ζωοδόχου Πηγής - Επταλόφου Ι.Ν.Αγ.Παντελεήμονος - Αμπελοκήπων Ι.Ν.Αναστάσεως Κυρίου - Αμπελοκήπων (πρώην Στρατοπέδου Μ.Αλεξάνδρου)

Συνοικίες

Οι Αμπελόκηποι χωρίζονται στις περιοχές:

Επτάλοφος Δημαρχείο Καΐστρι (Καΐστριο Πεδίο) Σκεπάρνη Ζωοδόχος Πηγή Φιλίππου Μεταγωγών Ακριτών Πλ. Δημοκρατίας

Πληθυσμός

Η εξέλιξη του πληθυσμού των Αμπελοκήπων έχει ως εξής:

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 η πυκνότητα πληθυσμού ανέρχεται σε 20.732 κατοίκους/τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2022 ο δήμος Αμπελοκήπων-Μενεμένης πλέον αριθμεί 49.674 κατοίκους, ενώ το 2011 αριθμούσε συνολικά 52.127 κατοίκους. Αναφέρεται μια μείωση του πληθυσμού κατά 2.453 μόνιμους κατοίκους.

Δήμαρχοι Αμπελοκήπων

Πρώτος Πρόεδρος της νεοϊδρυθείσης Κοινότητας Αμπελοκήπων το 1934 εξελέγη ο Χρήστος Κανάκης, ο οποίος ήταν σιδηροδρομικός και ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και εργάσθηκε για την οργάνωση και ανάπτυξη της Κοινότητας και την επίλυση των μεγάλων προβλημάτων της εποχής όπως η ηλεκτροδότηση δρόμων και κατοικιών. Ο Δήμος ιδρύθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1954. Μέχρι το 2011 αποτελούσε Δήμο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης και περικλειόταν από τους δήμους: Θεσσαλονίκης, Μενεμένης, Ευόσμου, Σταυρουπόλεως και Νεαπόλεως. Το 2011 ενώθηκε με τον Δήμο Μενεμένης, συστήνοντας τον Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης, μέσω του Προγράμματος Καλλικράτης

Εικόνες

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επίσημος ιστότοπος δήμου Αμπελοκήπων - Μενεμένης