Το Ακριτοχώρι, αναφερόμενο επίσημα ως το Ακριτοχώριον και παλαιότερα ως το Γρίζι, είναι ημιορεινός οικισμός ανάμεσα στην Μεθώνη και στην Κορώνη και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το Ακριτοχώρι βρίσκεται νοτιοανατολικά από την Μεθώνη από την οποία απέχει 15 περίπου χιλιόμετρα, δυτικά από την Κορώνη από την οποία απέχει 13 περίπου χιλιόμετρα και νοτιοανατολικά από την Πύλο από την οποία απέχει περίπου 24 χιλιόμετρα. Βρίσκεται πάνω στη 13η Επαρχιακή Οδό Χαρακοπιού - Μεθώνης, έχει υψόμετρο 225 μέτρα και απέχει περίπου 3,5 χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Κοντά στο Ακριτοχώρι βρίσκονται, προς τα δυτικά του η Λούτσα σε απόσταση μικρότερη από 3 χιλιόμετρα, προς τα βορειοδυτικά του ο Γριζόκαμπος σε απόσταση περίπου 4 χιλιομέτρων και προς τα βορειοανατολικά του η Υάμεια σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.

Ιστορία

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής της Μεθώνης, της Κορώνης και της Πυλίας. Η περιοχή του χωριού κατά την αρχαιότητα, ήταν οριακό σημείο, ανάμεσα στην αρχαία Μεθώνη και την Ασίνη, την αρχαία πόλη, η οποία μεταγενέστερα αναπτύχθηκε ως η σύγχρονη Κορώνη. Το χωριό αναφέρεται τουλάχιστον από την εποχής της Ενετοκρατίας με την ονομασία το Γρίζι ή το Γρίτσι (Grichi). Κάποιοι από τους κατοίκους του χωριού προέρχονται από Αρκάδες κτηνοτρόφους, γνωστούς και ως οι «ανεβοκατεβάτες», ονομασία που αποδόθηκε παλαιότερα στους βοσκούς αυτούς, καθώς την Άνοιξη ανέβαιναν με τα κοπάδια τους στην Αρκαδία, ενώ τον Χειμώνα κατέβαιναν στα χειμαδιά της Μεσσηνίας.

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Γρίζι ή Γρίτσι (Grichi ή Chrichi). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Γρίτσι (Grichi), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Μεθώνης (Territorio di Modon), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Με βάση την ενετική απογραφή Corner του 1689, το χωριό είχε 16 κατοίκους.

Νεότερη ιστορία

Σύμφωνα με τον ερευνητή της τοπικής ιστορίας Σταύρο Π. Τσώνη, στο βιβλίο του «Γριζόκαμπος: Ένα παράξενο χωριό», στο Ακριτοχώρι (Γρίζι) εγκαταστάθηκαν «ανεβοκατεβάτες» από την Αρκαδία, οι οποίοι πήγαν εκεί προερχόμενοι κυρίως από την ίδια περίπου αφετηρία και έχοντες επώνυμα, όπως Σαλαντής, Μουτζούρης κ.α.. Στέγη στο χωριό Γρίζι δημιούργησαν κατά καιρούς και κάτοικοι από άλλα γειτονικά χωριά, όπως τη Σαρατσά και το Βασιλίτσι, οι οποίοι ρίζωσαν στη συνέχεια στο χωριό (Αγγελόπουλος, Κούβελας κ.α.). Το Ακριτοχώρι είχε εξελιχθεί σε αξιόλογο χωριό, αρκετά πριν κατέβουν σε αυτό, περί το 1800, οι Τσωναίοι, μεγάλη και γνωστή οικογένεια της περιοχής, με καταγωγή επίσης από την Αρκαδία, η οποία οικογένεια επεκτάθηκε κυρίως στο γειτονικό Γριζόκαμπο, ο οποίος παλαιότερα αναφερόταν και ως τα Τσωνέικα ή τα Τσωναίικα. Στο Ακριτοχώρι εγκαταστάθηκαν δύο από τους τρεις αδελφούς της οικογένειας αυτής, ο Λάμπρος Τσώνης και ο Φώτης Τσώνης, ενώ ο τρίτος αδελφός, ο Σταμάτης Τσώνης, από τον οποίο κατάγονται κυρίως οι περισσότεροι σημερινοί Τσωναίοι, μετακινήθηκε στον Γριζόκαμπο. Οι Ακριτοχωρίτες Τσωναίοι, ως συγγενείς των Γριζοκαμπιτών, κατέλαβαν και καλλιέργησαν σημαντικά τμήματα του ευφορότατου κάμπου της περιοχής αυτής. Το Ακριτοχώρι, καθώς ήταν περίπου στη μέση της διαδρομής, ανάμεσα στα κάστρα της Μεθώνης και της Κορώνης, υπέστη, κατά καιρούς και κατ’ επανάληψη επιθέσεις από διάφορα οθωμανικά πολιορκητικά στρατεύματα και κυρίως από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, στη διάρκεια της πορείας του με σκοπό την πολιορκία της Κορώνης, όπου και συνάντησε σθεναρή αντίσταση από αγωνιστές της ευρύτερης περιοχής.

Ο σεισμός του 2008

Ο οικισμός του Ακριτοχωρίου υπέστη διάφορες ζημιές από τον ισχυρό σεισμό των 6,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, της 14ης Φεβρουαρίου 2008, με επίκεντρο την Κορώνη, ο οποίος έπληξε την ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας. Κατά τη διάρκεια του σεισμού της Κορώνης, στο χωριό παρουσιάσθηκαν προβλήματα υδροδότησης, όταν το νερό απέκτησε κόκκινο χρώμα, γεγονός που αποδόθηκε στην κατακόρυφη μετατόπιση της γεώτρησης, ενώ υπήρξε και ακίνδυνη αποκόλληση του καμπαναριού από το υπόλοιπο κτίριο της εκκλησίας του χωριού. Οι ζημιές αποκαταστάθηκαν μετά από μικρό χρονικό διάστημα.

Διοικητική ιστορία

Το Γρίζι προσαρτήθηκε, το 1835, στον παλαιό Δήμο Κολωνίδων, με έδρα την Κορώνη, όπου και παρέμεινε, ως το 1912, που ο δήμος αυτός καταργήθηκε. Τουλάχιστον από το 1844 ως το 1927 το χωριό αναφερόταν επίσημα ως το Γρίζι, ενώ από το 1927 ως σήμερα αναφέρεται ως το Ακριτοχώριον. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης ως το Γρίζι στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Κολωνίδων της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 14 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Το 1912 το χωριό προσαρτάται ως οικισμός στην Κοινότητα Καπλανίου, με έδρα το Καπλάνι. Στην ίδια κοινότητα είχαν προσαρτηθεί επίσης οι οικισμοί Βάλτσουκα (σήμερα το Εξοχικό), Ζιζάνιον και Τσαΐζι (σήμερα η Υάμεια). Το 1927 το Γρίζι μετονομάζεται επίσημα σε Ακριτοχώριον, ενώ το 1948 το Ακριτοχώριον αποσπάται από την Κοινότητα Καπλανίου και ορίζεται ως έδρα της Κοινότητας Ακριτοχωρίου. Το Ακριτοχώριον παρέμεινε ως οικισμός και έδρα της Κοινότητας Ακριτοχωρίου, από το 1948 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», το Ακριτοχώριον υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Κορώνης, με έδρα την Κορώνη, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Ακριτοχώριον ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων Δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Το Ακριτοχώριον σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Κοινότητας Ακριτοχωρίου του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την Απογραφή του 2011, έχει 192 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες, με την καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων και κυρίως με την παραγωγή ελαιολάδου.

Κτίρια – εκδηλώσεις – αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια και το παλαιό Δημοτικό Σχολείο υπάρχει επίσης η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας και εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου. Στο χωριό διατηρείται ακόμα το έθιμο, το οποίο είναι γνωστό ως οι παραδοσιακές «γουρνοσφαξιές», που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, ενώ διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δρώμενα, διοργανώνει επίσης ο Σύλλογος των Απανταχού Ακριτοχωριτών «ΤΟ ΓΡΙΖΙ».

Η βρύση της «Τσουκαλούς»

Η βρύση της «Τσουκαλούς», η οποία κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 και εξυπηρετούσε τις ανάγκες ύδρευσης των κατοίκων, είναι επίσης ένα από τα ιδιαίτερα αξιοθέατα του χωριού.

Δείτε επίσης

Κορώνη Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Κορώνης Χαμαλώνι Υάμειας - Ακριτοχώρι / διαδρομή (βίντεο στο youtube) Δημοτική Ενότητα Κορώνης

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σταύρος Π. Τσώνης, «Γριζόκαμπος: Ένα παράξενο χωριό. (Ιστορία - Κοινωνικός βίος - ήθη - μνημεία - γειτονικά χωριά - γριζοκαμπίτικα διηγήματα - γενεαλογικό δένδρο)», (pdf), Αθήνα 2010. Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας & Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ), «Ο σεισμός της Κορώνης (Ν. Μεσσηνίας). 14 Φεβρουαρίου 2008 (Μ6.7)», Θεσσαλονίκη 2008.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος. Ακριτοχώρι, από την ιστοσελίδα: www.akritochori.gr του Συλλόγου των Απανταχού Ακριτοχωριτών «ΤΟ ΓΡΙΖΙ». Σύλλογος Ακριτοχωριτών Μεσσηνίας. Το σχολείο στο Ακριτοχώρι, (φωτογραφία), από την ιστοσελίδα: www.greece.com