Πληροφορίες
Η Τερψιθέα είναι ορεινό χωριό της πρώην επαρχίας Ναυπακτίας του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Ανήκει στο βόρειο τμήμα της και μαζί με τα άλλα χωριά της περιοχής αποτελούσαν τα λεγόμενα Κράβαρα. Παλαιότερα ονομάζονταν Βετολίτσα ή Βετολίστα αλλά και Ρωμηά .
Γεωγραφικές πληροφορίες
Η Τερψιθέα βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Ομάλια (Κερασοβούνι ή Τρίκοβο). Περιβάλλεται από τους χειμάρρους Μέγα Ρέμα ή Μαϊρεμα (ΒΑ.) και το Ντεμεσιά ρέμα (ΒΔ.). Τα δύο ρέματα συμβάλουν στο ποταμό Μόρνο κοντά στη γέφυρα Ρέρεσι. Πλησιέστερα χωριά είναι η Λιμνίτσα ή Λιμνίστα (ΝΔ.), η Ελατού (ΒΑ.), Ζωριάνου και Αλποχώρι (ΝΑ.), Ασπριά (ΒΔ.). Σε μικρή απόσταση προς τα βόρεια, με διαδρομή μέσα από έλατα, βρίσκεται η Άνω Χώρα που είναι τουριστικός πόλος έλξης της περιοχής, καθώς και η Κάτω Χώρα. Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά σε κατηφορικό έδαφος με μεγάλη υψομετρική διαφορά χαμηλότερου από υψηλότερου σημείου, έχει μέσο σταθμικό υψόμετρο 740 μέτρων και το έδαφός του παρουσιάζει ευπάθεια στις καθιζήσεις. Τα σπίτια, οι κήποι τους (γιούρτια) καθώς και τα γύρω κτήματα του χωριού περιβάλλονται από τοίχους (δέματα) για να συγκρατείται το έδαφος. Έχει πανοραμική θέα προς τις γύρω βουνοκορφές, το όρος Παναχαϊκό της Πελοποννήσου και τον Κορινθιακό κόλπο. Σε αυτήν οφείλει και την ονομασία της, Τερψιθέα = τέρψις + θέα (βλ. Βικιλεξικό). Η Τερψιθέα απέχει 43 χλμ. βορειοανατολικά από την Ναύπακτο και 14 χλμ. νοτιοανατολικά από την Άνω Χώρα. Έχει συγκοινωνία τρεις φορές την εβδομάδα (Δευτέρα, πρωί και απόγευμα, Τετάρτη, Παρασκευή) από τη Ναύπακτο με λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Ο τοπικός ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο, που θεμελιώθηκε το 1913 και αποπερατώθηκε το 1932 και διαθέτει μόνιμο ιερωμένο. Κάθε Δεκαπενταύγουστο στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οργανώνεται τριήμερο πανηγύρι με κάλεσμα και συγκέντρωση των απανταχού Τερψιθεατών. Στην Τερψιθέα λειτουργεί ξενοδοχείο, ιατρείο και λαογραφικό μουσείο (Πνευματικό - Πολιτιστικό Κέντρο Τερψιθέας), το οποίο στεγάζεται στο παλιό Δημοτικό σχολείο του χωριού καθώς και δανειστική βιβλιοθήκη. Ο αριθμός των μόνιμων κατοίκων αυξάνεται σημαντικά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των παραθεριστών και των επισκεπτών. Μεγάλη προσέλευση παρατηρείται το Δεκαπενταύγουστο για την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οπότε οργανώνεται από το δήμο Ναυπακτίας και τον Σύλλογο Τερψιθεατών Ναυπακτίας τριήμερο πανηγύρι με επίκεντρο τα "ξεφλουδίσματα". Στα "ξεφλουδίσματα" ή "ξεφλουδίσια" ξαναζωντανεύει το έθιμο του ξεφλουδίσματος των καλαμποκιών.
Ιστορικές πληροφορίες
Στην ευρύτερη περιοχή της Τερψιθέας και προς τα νότια τοποθετείται η αρχαία πρωτεύουσα των Αποδοτών Αιγίτιον, όπου οι Αιτωλοί νίκησαν τους Αθηναίους την περίοδο των Πελοποννησιακών Πολέμων με επικεφαλής το στρατηγό Δημοσθένη το 428 π.Χ.
το έτος 432 π.Χ. ο Δημοσθένης στρατηγός των Αθηναίων κινήθηκε εναντίον του χωρίου Αιγίτιον, πρωτεύουσα της Αποδοτίας. Τούτο κατέλαβε με την πρώτη έφοδο καθόσον είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους. Το χωρίον τούτο απείχε από τη θάλασσα 80 στάδια, ήτοι 14.208 μέτρα. Οι Αιτωλοί ήλθαν σε βοήθεια των Αποδοτών και έφθασαν στο Αιγίτιον με την κατάληψη από τους Αθηναίους. αν στηριχτούμε στις ιστορικές πληροφορίες ότι ο Δημοσθένης το 426 π.Χ. προχώρησε μέχρι το Αιγίτιον ή Αίγαι, που εποιόρκησε μάταια, διότι η πόλις κείμενη επί υψηλών χωρίων και έχουσα πέριξ λόφους, περιείχε πρόσφορον της αμύνης έδαφος.Η παλιά ονομασία Βετολίστα αναφέρεται γύρω στα 1100 και είναι σλαβικής προέλευσης. Με το ίδιο όνομα αναγράφεται και στα οθωμανικά κατάστιχα, του 1455 και 1575. Η αρχική θέση της Τερψιθέας ήταν στη τοποθεσία "Παλαιοχώρι" ή "Παλιοχώρια", βορειοανατολικά της σημερινής, κοντά στο νεκροταφείο. Εξ΄ αιτίας μιας επιδημίας ελονοσίας μεταφέρθηκε στη σημερινή θέση, όπου δεν έχει αυξημένη υγρασία. Ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ αναφέρει την Τερψιθέα με το όνομα Βετολίστα στον κατάλογο των χωριών της περιοχής Κραβάρων να κατοικείται από 60 οικογένειες.
Αξιοσημείωτα πρόσωπα
Από την Τερψιθέα κατάγονταν: ο αγωνιστής της επανάστασης του 1821 Κωσταντίνος Αθανασίου Κοζώνης, ο Ιωάννης Βλάχος (πέθανε το 1840), επιστάτης στο Άνω Βενέτικο και παππούς του λογοτέχνη Γιάννη Βλαχογιάννη, ενώ είχε σπίτι ο Γεώργιος Αθανασίου Μπουκουβάλας (1821-1871) της Ηπειρώτικης οικογένειας των Μπουκουβαλαίων, αδελφός του Νίκου Μπουκουβάλα. Πιο σύγχρονοι υπήρξαν οι: Ιωάννης Λαζαρόπουλος (1871-1929, ιατρός), Ιωάννης Φινινής (1902-1987, πολιτικός μηχανικός) και Νικόλαος Μητσόπουλος (1895-1956, ιατρός) οι οποίοι βοήθησαν τη γενέτειρά τους και γενικότερα όλη τη Ναυπακτία. Επίσης κατάγονταν ο στρατηγός Κωνσταντίνος Σκαρλάτος (1871-1961) Ολυμπιονίκης στη μεσολυμπιάδα των Αθηνών το 1906 στο «πιστόλιον ακριβείας με παράγγελμα (25 μ.)» καθώς και ο συγγραφέας - δάσκαλος Δημήτριος Ιωάννη Κοντογιάννης.
Διοικητικές πληροφορίες
Η Τερψιθέα το 1835 με το ΦΕΚ 19Α - 07/12/1835 προσαρτάται ως Βετολίστα στον τότε δήμο Αποδωτίας και από το 1849 μέχρι το 1905 ορίζεται χειμερινή έδρα του δήμου. Το 1927 και μέχρι το 1928 μετονομάζεται σε Ρωμηά, οπότε με το ΦΕΚ 193Α - 20/09/1928 η τελική ονομασία της γίνεται η σημερινή Τερψιθέα. Την περίοδο 1999-2010, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καποδίστριας, αποτελούσε το τοπικό διαμέρισμα Τερψιθέας και ανήκε στο Δήμο Αποδοτίας του Νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης εντάχθηκε στη Δημοτική Ενότητα Αποδοτίας του Δήμου Ναυπακτίας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού και κατοικιών του 2011 που αφορούν στο μόνιμο πληθυσμό της χώρας απογράφησαν 348 κάτοικοι.
Απογραφές πληθυσμού
Πηγές
Παναγιώτης Σταμάτης, "Τερψιθέα Ναυπακτίας", Αθήνα 1988
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Η ιστοσελίδα της Τερψιθέας Η παρουσίαση της Τερψιθέας στην ιστοσελίδα του Δήμου Ναυπακτίας: Η Τερψιθέα Αρχειοθετήθηκε 2014-02-23 στο Wayback Machine. Επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο Τερψιθέας Ναυπακτίας-ΦΩΤΟ από τον ιστότοπο http://e-nafpaktia.gr/ Τα «ξεφλουδίσια» του καλαμποκιού αναβίωσαν στην Ορεινή Ναυπακτία από τον ιστότοπο http://www.ert.gr
