Η Σταμνά είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και σε πληθυσμό δημοτικό διαμέρισμα της Δημοτικής Ενότητας Αιτωλικού, του Καλλικρατικού Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου. Αποτελείται από το κυρίως χωριό (Σταμνά), το οποίο βρίσκεται χτισμένο πάνω σε επίμηκες λόφο σε υψόμετρο περίπου 160 μ. και τους οικισμούς Κεφαλόβρυσο Σταμνάς (225 κάτοικοι) και Σταθμό Σταμνάς (31 κάτοικοι), μαζί με τους οποίους ο πληθυσμός της φτάνει τους 909 κατοίκους. Είναι ένα γνήσιο, ήσυχο, καταπράσινο και όμορφο χωριό που με το πέρασμα του χρόνου διατηρεί σε μεγάλο βαθμό αρκετά παραδοσιακά στοιχεία, στα κτίσματα, στα έθιμα και στις συνήθειες των κατοίκων.

Διοικητικές μεταβολές

Αποτέλεσε έδρα του δήμου Ωλενείας (ΦΕΚ 19Α - 07/12/1835). Στη συνέχεια αποσπάται από το δήμο Ωλενείας και ορίζεται έδρα της κοινότητας Σταμνών (ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912). Ακολούθως, έγινε δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Αιτωλικού (ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997) και σήμερα του Δήμου Ι.Π.Μεσολογγίου (ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010).

Τοποθεσία

Η Σταμνά (Τοπική Κοινότητα Σταμνάς – Δημοτική Ενότητα Αιτωλικού), ανήκει στον δήμο Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου της Περιφερειακής Ενότητας Αιτωλοακαρνανίας που βρίσκεται στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Έδρα του δήμου είναι το Μεσολόγγι και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Στερεάς Ελλάδας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Σταμνά ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Σταμνάς, του πρώην Δήμου Αιτωλικού του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Η Σταμνά έχει υψόμετρο περίπου 160 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 38,51476 και γεωγραφικό μήκος 21,28204. Βρίσκεται σε απόσταση 14 χιλ. από το Αιτωλικό και 25 χιλ. από το Μεσολόγγι. Από το χωριό διέρχεται η Ιόνια Οδός με τρία σημεία εισόδου και εξόδου, καθώς επίσης και η επαρχιακή οδός Μεσολογγίου-Αγρινίου μέσω Αγγελοκάστρου.

Ιστορία

Λίγα λόγια για το χωριό

Η Σταμνά αποτελεί ιστορικό χωριό. Ο πρώτος οικισμός εμφανίστηκε ήδη στα προεπαναστατικά χρόνια και είναι γνωστή η μάχη στην περιοχή με τους Τούρκους στα Ορλωφικά γεγονότα στα τέλη του 18ου αιώνα. Η ιστορία της περιοχής φτάνει μέχρι τα μυκηναϊκά χρόνια κι αυτό μαρτυρούν τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα της ανασκαφής που έγινε στη θέση Κεφαλόβρυσος Σταμνάς και Σταθμός Σταμνάς. Το όνομα του χωριού οφείλεται είτε σε κάποιον τεχνίτη με το επώνυμο "Σταμνάς" , είτε στην ύπαρξη πολλών αρχαίων πήλινων αγγείων (στάμνες) που βρέθηκαν στην περιοχή (ετυμ: φρ. "η περιοχή του Σταμνά"). Αγροτική περιοχή στην οποία μέχρι πριν λίγα χρόνια κυριαρχούσε η καλλιέργεια του καπνού (κύρια ποικιλία τα Μυρωδάτα), ενώ σήμερα στην συνολική περιφέρεια των 40 χιλ. στρεμμάτων περίπου του χωριού, το βασικό προϊόν που συναντάμε είναι η ελιά Καλαμών και δευτερευόντως το τριφύλλι, το καλαμπόκι τα σιτηρά, κ.λπ. Πλούσια η χλωρίδα με όλα τα είδη που συναντά κανείς στην Αιτωλική γη, θαμνώδης κυρίως η βλάστηση, ενώ κυριαρχεί παντού η ελιά, ο σχίνος, το πουρνάρι και το πεύκο. Και η πανίδα δεν υστερεί, αφού καταφέρνουν και επιβιώνουν η αλεπού, το κουνάβι, ο ασβός, ο σκαντζόχοιρος, ενώ παλιότερα μπορούσε κανείς να δει λαγούς, βίδρες κ.λ.π. Επίσης η περιοχή θεωρείται από τους καλύτερους κυνηγότοπους πουλιών στην Ελλάδα. Επισκεπτόμενος κάποιος το χωριό, θα συναντήσει πολλά παλιά και όμορφα σπίτια, το κτήριο του Δημοτικού Σχολείου χτισμένο το 1905, τη Δανειστική Βιβλιοθήκη η οποία ιδρύθηκε και λειτουργεί από το 1976 στο κτήριο της Κοινότητας, Αγροτικό Ιατρείο, φαρμακείο, καφενεία, ταβέρνες και οπωροπαντοπωλεία. Από το χωριό διέρχεται η παλιά σιδηροδρομική γραμμή Κρυονέρι-Αγρίνιο, η οποία έπαψε να λειτουργεί το 1970.

Το σαμποτάζ της Σταμνάς (9/4/1944)

Στις 9 Απριλίου 1944, ομάδα 100 ανταρτών του ΕΛΑΣ που δρούσαν στην περιοχή του Ξηρομέρου με διαταγή του Στέφανου Σαράφη και του Ανδρέα Τζίμα, διατάχθηκαν και πέτυχαν την ανατίναξη και τον εκτροχιασμό της αμαξοστοιχίας που κινούνταν από Κρυονέρι Μεσολογγίου προς Αγρίνιο και μετέφερε πολεμικό υλικό και καύσιμα, συνοδευμένη από Γερμανούς στρατιώτες. Το σαμποτάζ εκτελέστηκε στο τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής που βρίσκεται μεταξύ των χωριών Σταμνάς και Αγγελοκάστρου (θέση "25") με μεγάλες απώλειες για το γερμανικό στρατό κατοχής στη Δυτική Ελλάδα. Ο συρμός είχε πέντε βαγόνια. Στο ένα υπήρχαν 600 δις δραχμές (κατοχικό πληθωριστικό χρήμα), τρία βαγόνια είχαν κηροζίνη για αεροπλάνα, ένα ήταν σκευοφόρος με πολίτες επιβάτες και 23 Γερμανούς στρατιώτες, το προσωπικό του τρένου ήταν Έλληνες. Ακολούθησε μάχη κατά την οποία τραυματίστηκε ο στρατιώτης του ΕΛΑΣ Στρατομήτρος, ο οποίος προσπάθησε να σταματήσει το τρένο κάνοντας σινιάλο και πυροβολήθηκε από Γερμανό στρατιώτη. Σκοτώθηκαν 18 Γερμανοί, 3 παραδόθηκαν, ένας Ιταλός μελανοχίτωνας φασίστας και ένας χωροφύλακας με το παρατσούκλι «Κατεργάρης» ο οποίος είχε κάψει τη Μακρυνεία. Η μάχη εξελίχθηκε σώμα με σώμα και διακρίθηκαν για τη γενναιότητά τους μεταξύ άλλων ο Πάνος Σπατούλας και ο Θεοφάνης Κουσαρίδας από τη Σταμνά. Το τρένο καταστράφηκε ολοσχερώς. Στη συνέχεια, οι Γερμανοί κατακτητές αντιδρούν με αντίποινα στο σαμποτάζ της αντίστασης. Τη Μεγάλη Παρασκευή 14 Απρίλη 1944 στο Αγρίνιο μαζί με τους ντόπιους συνεργάτες τους Ταγματασφαλίτες, εκτέλεσαν 117 πατριώτες από τις φυλακές της Αγίας Τριάδας, μεταξύ των οποίων και η μοναδική γυναίκα Κατίνα Χαντζάρα, καθώς και απαγχόνισαν τους Πάνο Σούλο, τον Χρήστο Σαλάκο και τον Αβραάμ Αναστασιάδη στην πλατεία Αγρινίου. Συγκεκριμένα, ο στρατιωτικός διοικητής των Γερμανικών μονάδων Ηπείρου, εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση, η οποία τοιχοκολλήθηκε στους δρόμους του Αγρινίου. Ως αντίποινα των υπούλων τούτων πράξεων, αίτινες πλήττουν αφ’ ενός τον Γερμανικόν Στρατόν και αφ’ ετέρου τους ειρηνικούς κατοίκους, ελήφθησαν και εξετελέσθησαν τα κάτωθι μέτρα: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ

Την 9ην Απριλίου 1944 ο εκ Μεσολογγίου προς Αγρίνιο κατευθυνόμενος σιδηροδρομικός συρμός υπέστη βορείως της Σταμνάς επίθεσιν κομμουνιστικών συμμοριών και επυρπολήθη. Γερμανοί στρατιώτες και συνταξιδεύοντες Έλληνες πολίτες εφονεύθησαν ή ετραυματίσθηκαν, τραυματισμένοι Γερμανοί στρατιώται εφονεύθησαν ή απήχθησαν ανάνδρως. Ως αντίποινα των υπούλων τούτων πράξεων, αίτινες πλήττουν αφ΄ενός τον Γερμανικόν Στρατόν και αφ΄ετέρου τους ειρηνικούς κατοίκους ελήφθησαν και εξετελέσθησαν τα κάτωθι μέτρα. 1ον). Σήμερον 120 κομμουνισταί εκ χωρίων κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής και εκ Παναιτωλίου, οίτινες ως διεπιστώθη, έλαβον μέρος εμμέσως ή αμέσως εις την εν λόγω πράξιν, ετυφεκίσθησαν ή απαγχονίσθησαν εν Αγρινίω. 2ον) Εις Στάμναν και Παναιτώλιον, ωρισμένος αριθμός αικιών, εις τας οποίας είχαον διαμείνει συμμορίται ή ανευρέθησαν εν αυτοίς όπλα και πυρομαχικά, κατεστράφη. 3ον) Δέκα χωρία, εξ ών προήρχοντο οι λησταί, ή τα οποία κείνται κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής υπεχρεώθησαν εις την καταβολήν μεγάλης χρηματικής ποινής. Εις περίπτωσιν επαναλήψεως , όλα τα χωρία άτινα κείνται παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν, ως και εκείνα ων οι κάτοικοι λαμβάνουν μέρος εις αποπείρας, θα καταστραφούν και οι άνω των 16 ετών άρρενες κάτοικοι αυτών θα υποβληθούν εις αντίποινα. 14 Απριλίου1944 Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΗΠΕΙΡΟΥ

Αρχαιολογικά ευρήματα

Νεκροταφείο Πρωτογεωμετρικής-Γεωμετρικής Περιόδου

Κατά την κατασκευή του νέου οδικού άξονα, «Παραϊόνια Οδός – Οδικές συνδέσεις σήραγγας Αγ. Ηλία» αποκαλύφθηκαν αρχαιότητες σε τρεις θέσεις που εντοπίζονται σε μικρή απόσταση η μία από την άλλη, κοντά στον σημερινό οικισμό Κεφαλόβρυσου Σταμνάς. Τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως κατά την εκτέλεση του εν λόγω έργου μαρτυρούν ακόμη παλαιότερη κατοίκηση της περιοχής ήδη από τη Μεσοελλαδική περίοδο, αλλά και νέα στοιχεία για την κατοίκηση στην ύπαιθρο χώρα της Αιτωλίας κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Με την έναρξη των εργασιών αποκαλύφθηκε τμήμα αρχαίου νεκροταφείου πρωτογεωμετρικής και γεωμετρικής περιόδου που εντάσσεται στο γνωστό εκτεταμένο νεκροταφείο της περιόδου, μεγάλο τμήμα του οποίου έχει ερευνηθεί κατά το παρελθόν (το πρωτογεωμετρικό νεκροταφείο ήρθε στο φως στην περιοχή του Κεφαλόβρυσου της Σταμνάς Αιτωλοακαρνανίας κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών και την κατασκευή παράκαμψης του Αγρινίου την περίοδο 1998-2003). Το νέο τμήμα του αναπτύσσεται σε έκταση 4,8 στρεμμάτων και μέχρι στιγμής έχουν ερευνηθεί 103 τάφοι σε βάθος 1,50-2,50 μ. από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, ενώ βρέθηκαν εξήντα έξι ταφικά πιθάρια τοποθετημένα οριζόντια στο έδαφος, καλής διατήρησης τα περισσότερα. Τις ταφές συνόδευαν πήλινα αγγεία και σφονδύλια, χρυσά, χάλκινα και σιδερένια είδη ένδυσης και κόσμησης (περόνες, πόρπες, σφηκωτήρες, δαχτυλίδια, ψέλλια), χάλκινα και σιδερένια όπλα (ξίφη, αιχμές δοράτων, μαχαίρια). Τα περισσότερα αντικείμενα είναι εξαιρετικά καλής διατήρησης, κάτι που οφείλεται στη σύσταση του εδάφους της περιοχής. Σε μικρή απόσταση προς νότια αποκαλύφθηκαν δύο αψιδωτά κτίρια, των οποίων η κεραμική από το εσωτερικό τους χρονολογείται στη Μεσοελλαδική περίοδο. Τέλος, περί τα 500 μ. ανατολικότερα ερευνήθηκε αγροτικό συγκρότημα ελληνιστικών χρόνων. Το κτίριο περιελάμβανε τέσσερις τουλάχιστον χώρους και οι τοίχοι ήταν χτισμένοι από αργόλιθους της περιοχής.

Προσωπικότητες

Η Σταμνά κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821 και μέχρι την πρόσφατη ιστορία μας, έχει δώσει σε όλους τους πολέμους της πατρίδας πολλά από τα παιδιά της. Επίσης, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε αυτή σπουδαίοι, επιστήμονες, άνθρωποι των γραμμάτων και στρατιωτικοί. Ενδεικτικά αναφέρουμε από τους παλαιότερους τον ιατρό ("ιατρός των φτωχών"