Τα Κρυονέρια είναι ορεινό χωριό της Ναυπακτίας στο νομό Αιτωλοακαρνανίας σε υψόμετρο 1.170 μέτρα. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης, αποτελεί τη Τοπική Κοινότητα Κρυονερίων, ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αποδοτίας του Δήμου Ναυπακτίας και ο πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είναι 145 κάτοικοι.

Γεωγραφικά στοιχεία - αξιοθέατα

Τα Κρυονέρια είναι κτισμένα στη βόρειοδυτική πλαγιά του όρους Φτερόπυργος (Άι Λιας) που είναι η συνέχεια του όρους Τσεκούρα. Απέχει 65 χλμ. Β από την Ναύπακτο και 15 χλμ. Β από την Άνω Χώρα. Το χωριό διαθέτει σπάνια φυσική ομορφιά με δάση από πανύψηλα έλατα, καστανιές και πλατάνια. Έχουν καταγραφεί 9 είδη άγριας ορχιδέας, ένα σπάνιο είδος τουλίπας καθώς και μεγάλη ποικιλία μανιταριών, 3 εκ των οποίων αποκαλύπτονται για πρώτη φορά στην Ευρώπη. Στα δάση της περιοχής ζουν λύκοι, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, ελάφια, λίγκες ενώ έχει θεαθεί και ένα ζευγάρι καφετιάς αρκούδας. Από τα πτηνά της περιοχής ξεχωρίζουν ο χρυσαετός, ο γύπας ασπροπάρης, ο φιδαετός και ένα πολύ σπάνιο είδος δρυοκολάπτη με τροπικά χρώματα. Αξιοθέατα στα Κρυονέρια είναι ο πολιούχος ναός του Αγίου Γεωργίου που υπήρχε το 1829 και ξανακτίσθηκε το 1864, οι ναοί του Αγίου Νικόλαου, κτισμένος το 1816, η Παναγιά από το 1935, οι Άγιοι Ταξιάρχες (πριν το 1800) καθώς και το ξωκλήσσι του Άϊ Λιά, σε υψόμετρο 1.500 μ., στο Φτερόπυργο. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν το “αρχοντικό” του Ζήσιμου Παπαλάμπρου όπου στεγάζεται το Πολιτιστικό Κέντρο και Λαογραφικό Μουσείο των Κρυονερίων. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία καθώς και με την κτηνοτροφία.

Ιστορικά στοιχεία

Η παλαιότερη γραπτή αναφορά στο χωριό βρίσκεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454-1455 (επαρχίας Κράβαρη βιλαετίου Τρικάλων, σαντζάκι Τρικάλων), όπου καταγράφεται ως Κουτουλίστα (Ḳutliste). Ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ τα αναφέρει με το όνομα Κουτουλίτσα, την περίοδο της τουρκοκρατίας, μεταξύ των χωριών της περιοχής των Κραβάρων να κατοικείται από 40 οικογένειες. Το 1912 αναφέρεται με το όνομα Κουκουλίστα, ενώ πήρε το σημερινό του όνομα το 1927 λόγω της πληθώρας των υδάτινων πόρων που το περιστοιχίζουν.

Διοικητικά στοιχεία

Ως Κουτουλίστα αναφέρεται επίσημα, μετά την απελευθέρωση, το 1835 στο ΦΕΚ 19Α - 07/12/1835 να προσαρτάται στον τότε δήμο Οφιονίας. Το 1912 με το ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας και το 1927 με το ΦΕΚ 206Α - 28/09/1927 μετονομάστηκε σε Κρυθνέρια. Από το 1997, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης, αποτελεί την τοπική κοινότητα Λεύκας που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Αποδοτίας του Δήμου Ναυπακτίας και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 116 κάτοικοι. Το 1940, πρωτοαναγνωρίστηκε ο γειτονικός οικισμός Λάλικας, ο οποίος μαζί με τα Κρυονέρια αποτέλεσαν την ενιαία κοινότητα Κρυονερίων με πληθυσμό 122 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2001). Παλαιότερα, σύμφωνα με το σχέδιο Καποδίστριας, ανήκαν στο δήμο Αποδοτίας.

Απογραφές πληθυσμού

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

"Ο Δαμιανός" - Εξωραϊστικός & Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Κρυονεριτών Ορεινής Ναυπακτίας e-Πολιτιστικό Κέντρο Κρυονερίων Κρυονέρια - Nafpaktia.gr Δήμος Αποδοτίας - Κρυονέρια Σύλλογος Κρυονεριτών "Ο Άγιος Γεώργιος"