Η Αμπελακιώτισσα είναι ορεινό χωριό της Ναυπακτίας στο νομό Αιτωλοακαρνανίας σε υψόμετρο 840 μέτρα.

Γεωγραφικά - ιστορικά στοιχεία

Η Αμπελακιώτισσα είναι κτισμένη ανάμεσα σε δύο λόφους του όρους Άϊ-Λιάς (ύψος 1.450 μ.) απέναντι από το απόκρημνο Τσεκούρα (ύψος 1732 μ.). Βρίσκεται Β. της Ναυπάκτου σε απόσταση 65 χλμ. στην επαρχιακή οδό Άνω Χώρας - Περδικόβρυσης. Το χωριό χαρακτηρίζεται από τη πλούσια πανίδα και χλωρίδα του καθώς και τη ποικιλία βοτάνων (ρίγανη, χαμομήλι, τσάι, αγριομάραθο και άγρια ραδίκια). Στα νότια είναι ο χείμαρρος Κότσαλος και το άγριο φαράγγι του Κάκαβου με το πέτρινο γεφύρι του. Οι κάτοικοι της Αμπελακιώτισσας ήταν ονομαστοί παλιότερα για τους ραφτάδες που γύριζαν στην ευρύτερη περιοχή των Κραβάρων και της Ρούμελης και έραβαν τα «ελληνοσκούτια». Αρκετοί επίσης ασχολούντο με τη χρυσοχοΐα, αργυροχοΐα και ξυλογλυπτική, με γνωστότερους την ηπειρώτικης καταγωγής οικογένεια Δαμιανού. Εξ΄ αιτίας της ύπαρξης των πολλών εργαστηρίων, το χωριό παλιότερα ονομαζόταν «Αργαστήρια». Ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ την κατονομάζει στον κατάλογο των χωριών της περιοχής Κραβάρων να κατοικείται από 10 οικογένειες.

Ονομασία

Η Αμπελακιώτισσα μέχρι το 1927 ονομαζόταν Κοζίτσα. Τη χρονιά εκείνη μετονομάστηκε σε Καστρί και έναν χρόνο αργότερα πήρε το σημερινό της όνομα από το μοναστήρι της, γνωστό και σαν Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας ή Παναγία Αμπελακιώτισσα. Η αρχική τοποθεσία του χωριού ήταν νοτιοδυτικότερα της σημερινής, στη τοποθεσία «Καστρί», κοντά στη γέφυρα του Κότσαλου, όπου βρέθηκαν αρχαία ευρήματα και παραμένουν τα ερείπια τεσσάρων ναών (Άγιος Βασίλης, Άγιος Παντελεήμων, Άγιος Ιωάννης και Αγία Τριάδα).

Διοικητικά στοιχεία

Ως Κοζίτσα αναφέρεται επίσημα, μετά την απελευθέρωση, το 1835 στο ΦΕΚ 19Α - 07/12/1835 να προσαρτάται στον τότε δήμο Αποδωτίας. Το 1927 με το ΦΕΚ 206Α - 28/09/1927 μετονομάστηκε σε Καστρί και το 1928 με το ΦΕΚ 81Α - 14/05/1928 σε Αμπελακιώτισσα. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης, αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Αμπελακιωτίσσης που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αποδοτίας του Δήμου Ναυπακτίας και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 92 κάτοικοι.

Απογραφές πληθυσμού

Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας

Το Μοναστήρι, που αποκαλείται και «Κιβωτός της Ναυπακτίας», ιδρύθηκε το 1456 μετά την εύρεση της εικόνας της Θεοτόκου κάτω από τη βελανιδιά που υπάρχει πίσω από το ιερό του ναού. Η εικόνα αυτή σύμφωνα με την παράδοση προέρχεται από τα Αμπελάκια Θεσσαλίας, όταν τα λεηλάτησαν οι Τούρκοι μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Από το 1475 στην μονή φυλάσσεται λάρνακα με το δεξί χέρι του Αγίου Πολυκάρπου, ο οποίος υπήρξε πρώτος επίσκοπος της Σμύρνης. Άλλο αξιόλογα αφιερώματα θεωρούνται η λατρευτική εικόνα της Παναγίας, ο χρυσοκέντητος επιτάφιος (1735), το ξυλόγλυπτο τέμπλο (1871 – 1874), η αργυρή λειψανοθήκη (1470) και το καθολικό της μονής με τα διακοσμητικά λιθανάγλυφα (1847).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Η επίσημη ιστοσελίδα του δήμου Αποδοτίας Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Αμπελακιωτισσιωτών Ναυπακτίας "ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΜΠΕΛΑΚΙΩΤΙΣΣΑ" Πεζοπορικές διαδρομές στην Αμπελακιώτισσα από την ιστοσελίδα https://el.wikiloc.com

Παραπομπές