Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Ιβήρων (Γεωργιανά: ივერთა მონასტერი) είναι μια εκ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους και κατατάσσεται τρίτη (3η) στην ιεραρχική τάξη των Αγιορείτικων Μονών. Είναι ελληνική, κοινοβιακή και εορτάζει στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής είναι ο Αρχιμανδρίτης Ναθαναήλ Ιβηρίτης.

Θέση

Η μονή Ιβήρων βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της αθωνικής χερσονήσου επάνω σε μικρό όρμο. Ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα ως μονή του Κλήμεντος. Το 980 ο εξ Ιβηρίας (σημερινής Γεωργίας), επιφανέστατος στη βασιλική αυλή της Ιβηρίας, μοναχός Ιωάννης Τουρνίκιος με ομάδα Ιβήρων (Γεωργιανών) μοναχών, προερχόμενη από τη Μεγίστη Λαύρα την επέκτειναν και τη διαμόρφωσαν σε λαύρα.

Ιστορία

Ἡ ἵ­δρυ­ση τῆς μο­νῆς Ἰ­βή­ρων σχε­τί­ζε­ται μὲ τὴν πα­ρου­σί­α στὸ Ἅ­γι­ον Ὄ­ρος με­λῶν τῆς με­γά­λης ἰ­βη­ρι­κῆς ἀ­ρι­στο­κρα­τι­κῆς οἰ­κο­γέ­νει­ας των Τορ­νι­κί­ων. Ἡ μο­νὴ ἱ­δρύ­θη­κε τὸ 979/980, ἀ­μέ­σως με­τὰ τὴν ἐ­πι­στρο­φὴ τοῦ Τορ­νι­κί­ου (μο­να­χοῦ Ἰ­ω­άν­νη), ὁ ὁ­ποῖ­ος ἔ­λα­βε τὸν τί­τλο τοῦ συγ­κέλ­λου. Ἡ γε­ωρ­γι­α­νὴ ἀ­δελ­φό­τη­τα, ἐγ­κα­τα­λεί­πον­τας τὰ κελ­λι­ὰ ποὺ τοὺς εἶ­χε πα­ρα­χω­ρή­σει ὁ ἅ­γι­ος Ἀ­θα­νά­σι­ος κον­τὰ στὴ Λαύ­ρα, ἐγ­κα­τα­στά­θη­κε στὴ μο­νή «τὴν λε­γο­μέ­νην τοῦ Κλή­μεν­τος» ποὺ ἦ­ταν ἀ­φι­ε­ρω­μέ­νη στὸν Τί­μι­ο Πρό­δρο­μο. . Μετά το 1010 έλαβε τη σημερινή της ονομασία προς τιμήν των κτητόρων της. Κατά το 10ο και 11ο αιώνα προσαρτήθηκαν σε αυτή πολλά μονύδρια, όπως του Κολοβού, του Προφήτου Ηλία, του Σισίκου και άλλα. Καταστράφηκε πολλές φορές από πειρατές και κυρίως από Φράγκους το 1259. Κατά τις αρχές του 15ου αιώνα η μονή Ιβήρων βρέθηκε σε πλήρες οικονομικό αδιέξοδο. Ανέκαμψε όμως πολύ γρήγορα και στο τέλος του ίδιου αιώνα βρέθηκε με πολύ περισσότερους Έλληνες μοναχούς, έτσι ώστε κατέστη και αυτή Ελληνική. Στην συνέχεια, μετά από ενισχύσεις Γεωργιανών και Ρουμάνων ηγεμόνων, αλλά και Οικουμενικών Πατριαρχών, πέρασε σε νέα περίοδο ακμής και κατά τον 18ο αιώνα ήταν ήδη πλουσιότατη. Το 1865 αποτεφρώθηκε σχεδόν ολόκληρη η Μονή· διασώθηκαν μόνο το Καθολικό και η Βιβλιοθήκη. Γρήγορα όμως ανακαινίσθηκε. Η μονή Ιβήρων προσέφερε πολλά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821. Η συμμετοχή της Μο­νής στην Ε­πα­νά­στα­ση κα­τά των Οθω­μα­νών το 1821 συν­δέ­ε­ται με τη δρα­στή­ρι­α μορφή του Ιβη­ρί­τη Νι­κη­φό­ρου χαρ­το­φύ­λα­κος, που συν­δέθη­κε με τους κύ­κλους της Φι­λι­κής Εται­ρεί­ας, ιδι­αί­τε­ρα με τον Εμμανουήλ Πα­πά, και δι­ο­ρί­σθη­κε, κατά τη δι­άρ­κει­α των πο­λε­μι­κών γε­γο­νό­των, «δι­οι­κη­τὴς και κρι­τής του Ἁ­γί­ου Ὄ­ρους». . Από αυτό το μοναστήρι προέρχεται η Ιβηρική εικόνα της Θεοτόκου, σεβαστή στη Ρωσία. Στα μέσα του 16ου αιώνα έγινε η μεταφορά της Ιβηρικής Εικόνας της Θεοτόκου από τη Μονή των Ιβήρων στη Μόσχα.

Η Μονή

Σαν μοναστηριακό συγκρότημα είναι μεγάλο και επιβλητικό. Η είσοδος της μονής Ιβήρων με το διαβατικό, είναι στη βόρεια πλευρά. Στο ανατολικό τμήμα της αυλής είναι το Καθολικό. Απέναντί του το μεγάλο κωδωνοστάσιο και στη συνέχεια η τράπεζα από τη μία πλευρά και το κτίριο της βιβλιοθήκης από την άλλη. Τα κτίρια της αυλής περιβάλλονται από τις πτέρυγες που σχηματίζουν τετράπλευρο, όπου υπάρχουν κατά ζώνες τα κελιά των μοναχών, οι χώροι διοικήσεως της μονής, ο πύργος, το αρχονταρίκι, το νέο σκευοφυλάκιο-εικονοφυλάκιο που είναι και βιβλιοθήκη-συνοδικό και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Η μονή Ιβήρων έχει 60 μοναχούς (στο κοινόβιο 33 και στα εξαρτήματά της 27). Μετατράπηκε σε κοινοβιακή με σιγίλλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου του Α΄.

Η μονή Ιβήρων έχει 16 παρεκκλήσια. Στο Καθολικό βρίσκονται δύο παρεκκλήσια με τοιχογραφίες, του Αγίου Νικολάου και των Αγίων Αρχαγγέλων. Εκεί φυλάσσονται τα λείψανα 165 αγίων και τμήματα από τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν κατά την σταύρωση του Χριστού. Δίπλα στην παλαιά είσοδο της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Παναγίας της Πορταΐτισσας με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Οι τοιχογραφίες του νάρθηκά του είναι του 1774 και απεικονίζουν σοφούς και βασιλείς της αρχαιότητας. Επίσης στην αυλή είναι είναι το παρεκκλήσιο του Τιμίου Προδρόμου, κτισμένο πάνω στο παλαιό καθολικό της Μονής του Κλήμεντος. Η σημερινή μορφή του χρονολογείται το 1710. Το Κοιμητήριο της μονής Ιβήρων βρίσκεται βόρεια της μονής και ο ναός τιμάται στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου πατριάρχη της Αλεξανδρείας.

Σκευοφυλάκιο Μονής

Το Σκευοφυλάκιο της μονής Ιβήρων στεγάζεται μαζί με τη βιβλιοθήκη στο αυτοτελές κτίριο, που βρίσκεται απέναντι από το Καθολικό. Θεωρείται από τα αξιολογότερα του Αγίου Όρους. Φυλάγονται ανεκτίμητοι θησαυροί, χρυσοκέντητα άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη, σταυροί, δισκοπότηρα, εγκόλπια, μίτρες, η αρχιερατική στολή του Πατριάρχη Διονυσίου του Δ΄, ο μανδύας του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, αυτοκρατορικός σάκος του 15ου αιώνα και άλλα ιερά αντικείμενα και κειμήλια. Επίσης φυλάσσονται αυτοκρατορικά και πατριαρχικά έγγραφα, μεταξύ των οποίων τα χρυσόβουλα των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου και Ιωάννου ΣΤ΄ Καντακουζηνού.

Βιβλιοθήκη Μονής

Η βιβλιοθήκη της μονής Ιβήρων είναι καλά οργανωμένη και πλούσια σε περιεχόμενο. Περιέχει περισσότερα από 20.000 έντυπα, από τα οποία 33 είναι αρχέτυπα και 11.000 παλαίτυπα βιβλία. Επίσης περιλαμβάνει περισσότερους από 2.300 χειρόγραφους κώδικες καθώς και 14 λειτουργικά ειλητάρια. Από τους κώδικες 223, στην ελληνική και γεωργιανή γλώσσα, είναι περγαμηνοί. Οι υπόλοιποι είναι βομβύκινοι και χάρτινοι. Υπάρχουν 68 ελληνικά χειρόγραφα και ένα σλαβικό που είναι εικονογραφημένα. Στο νέο διώροφο κτίσμα της νότιας πλευράς της μονής Ιβήρων διαμορφώθηκε ειδικός χώρος για τη βιβλιοθήκη.

Υπαγωγές

Η μονή Ιβήρων έχει εξαρτήματά της τη Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Ιβήρων, επονομαζόμενη και Ιβηρήτικη, δέκα Καθίσματα και είκοσι έξι Κελλιά. Δέκα κελλιά είναι στον οικισμό των Καρυών, δέκα τρία βρίσκονται προς την κατεύθυνση των Καρυών και τα υπόλοιπα τρία προς την Μονή Φιλοθέου. Το Κελλί του Αγίου Δημητρίου στις Καρυές χρησιμοποιείται ως αντιπροσωπείο. Το σύνολο των κελλιωτών μοναχών της μονής είναι είκοσι επτά και οι περισσότεροι ασχολούνται κυρίως με γεωργικές καλλιέργειες. Η μονή απέχει περίπου 1:15 ώρα από τις Καρυές, 1 ώρα από τη Μονή Σταυρονικήτα μέσα από ένα υπέροχο μονοπάτι, όταν αυτό είναι ανοιχτό από τις καιρικές συνθήκες, 1 ώρα από τη Μονή Φιλοθέου (τα πρώτα 30 λεπτά σε δασικό δρόμο και τα υπόλοιπα 30 σε όμορφο μονοπάτι) και 1:30 ώρα από τη Μονή Καρακάλλου σε δασικό δρόμο.

Ηγούμενοι

Ιωάννης ο Ίβηρ (983—1002) Ευθύμιος ο Άθωνίτης (1002—1028) Γεώργιος ο Άθωνίτης (γύρω στο 1028—μέχρι το 1065) Παχώμιος (δεκαετία του 1640), αρχιμανδρίτης Βασίλειος Γοντικάκης, αρχιμανδρίτης (1990—2005) Ναθαναήλ, αρχιμανδρίτης (2005 - σήμερα)

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

ιερά μονή Ιβήρων (επίσημος ιστότοπος)