Η Αγία Παρασκευή της Λέσβου. Διοικητικά είναι έδρα ομώνυμης δημοτικής κοινότητας και δημοτικής ενότητας, του δήμου Δυτικής Λέσβου, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Λέσβου, στην περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης, καθώς και των μεταβολών που ακολούθησαν αυτό το πρόγραμμα. Πριν το σχέδιο Καποδίστριας και το πρόγραμμα Καλλικράτης, ανήκε στην επαρχία Μηθύμνης του νομού Λέσβου, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Νήσων Αιγαίου Πελάγους.

Γεωγραφία

Η Αγία Παρασκευή είναι πεδινός οικισμός στην κεντρική Λέσβο. Βρίσκεται στο εσωτερικό του μυχού του κόλπου Καλλονής, στους πρόποδες της κορυφής «Ταύρος», που είναι ανατολικό παρακλάδι του Λεπέτυμνου. Είναι κτισμένη σε λεκανοπέδιο, που περιβάλλεται από χαμηλά βουνά φυτεμένα με ελιές και μικρούς γυμνούς λόφους, σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 100 μέτρων. Βρίσκεται στο κέντρο περίπου της Λέσβου, αποτελώντας σημαντικό οδικό κόμβο, καθώς από την κωμόπολη περνάνε οι δρόμοι Μυτιλήνης-Σιγρίου, Καλλονής-Πέτρας και Μυτιλήνης-Μανταμάδου. Απέχει 4 χλμ. από την πλησιέστερη ακτή στον κόλπο Καλλονής και 39 χλμ. περίπου ΒΔ. της πρωτεύουσας Μυτιλήνης.

Δημοτική κοινότητα

Η δημοτική κοινότητα Αγίας Παρασκευής είναι χαρακτηρισμένη ως αστικός πεδινός οικισμός, με έκταση 101,342 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τους οικισμούς Καντρί και Μέσα (τα).

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της δημοτικής κοινότητας) [σε αγκύλη ο πληθυσμός της δημοτικής ενότητας]

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

Με το ΦΕΚ 116Α - 28/05/1918 αναγνωρίστηκε ο οικισμός και ορίστηκε έδρα της κοινότητας Αγίας Παρασκευής. Με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγίας Παρασκευής και ορίστηκε έδρα του δήμου Αγίας Παρασκευής. Με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 αποσπάστηκε από τον δήμο Αγίας Παρασκευής και προσαρτήθηκε στον δήμο Λέσβου. Με το ΦΕΚ 43Α - 09/03/2019 αποσπάστηκε από τον δήμο Λέσβου και προσαρτήθηκε στον δήμο Δυτικής Λέσβου.

Γενικά

Η Αγία Παρασκευή είναι μια όμορφη μεσόγεια κωμόπολη, με γεωργοκτηνοτροφικό χαρακτήρα, καλή ρυμοτομία και λιθόστρωτους δρόμους. Το σύνολο σχεδόν του οικισμού αποτελείται από αγροτικά και αστικά σπίτια κτισμένα με την αρχιτεκτονική της Λέσβου, ενώ υπάρχουν παραδοσιακά καφενεία και γραφικά παντοπωλεία. Οι γειτονιές της Αγίας Παρασκευής έχουν χαρακτηριστικά ονόματα, όπως «Κούμασος», «Πύργος» και «Καυκάρα». Στην κωμόπολη εδρεύει ο αγροτουριστικός συνεταιρισμός γυναικών «Σελλάδα», που παρασκευάζει τυροκομικά προϊόντα, ζυμαρικά και γλυκά.

Ιστορία

Β' Παγκόσμιος

Η Αγία Παρασκεύη τον Μάρτη του 1944, καθιερώθηκε ως έδρα του ΕΛΑΣ. Συγκροτήθηκε εκεί το 22° Σύνταγμα Πεζικού Λέσβου (δυνάμεως 350 ανδρών αρχικά και εν τέλει 2000 μαζί με τους εφεδρικούς) με καπετάνιο τον Δημήτριο Αποστόλου και συνταγματάρχη τον Οδυσσέα Σκαναβή. Ύστερα η ηγεσία του ΕΑΜ συγκέντρωσε όλα τα όπλα που κατείχε στην Αγία Παρασκευή. Ως προς τον επισιτισμό του συντάγματος, συγκροτήθηκε η Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ) με υπεύθυνο τον δάσκαλο Κώστα Παπαχαράλαμπο-Μάκιστο, με καταγωγή από το χωριό.

Αξιοθέατα

Ο αρχαιολογικός χώρος της «Κλοπεδής»

Στη θέση «Κλοπεδή» δυτικά της Αγίας Παρασκευής, υπάρχει ιερό των Ύστερων Αρχαϊκών Χρόνων του 6ου αιώνα π.Χ., αφιερωμένο πιθανόν στον Ναπαίο Απόλλωνα, από τα σημαντικότερα δείγματα αρχαϊκής αρχιτεκτονικής της Λέσβου. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα οικοδομικά λείψανα δύο ναών. Ο ένας από αυτούς, μεγάλος περίπτερος ναός, διέθετε ψιλόλιγνους ραράβδωτους κίονες και ιδιόμορφα αιολικά κιονόκρανα (εκτίθενται στο Παλαιό Κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Μυτιλήνης).

Διάφορα

Η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στο κέντρο του οικισμού, κτίσμα του 1856-1867, με εντυπωσιακό καμπαναριό Το κτήριο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής μέσα σε σπηλιά, από το οποίο πήρε το όνομά της η κωμόπολη Το κτήριο των Εκπαιδευτηρίων (1925), εντυπωσιακό οικοδόμημα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με όμορφο προαύλιο Το Δημαρχείο, κτίσμα του 1930 Ο «Λουτρός», χαμάμ του 1898 Το Δημοτικό Ελαιοτριβείο, αναπαλαιωμένο λιθόκτιστο κτήριο του 1910, χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Στεγάζει το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας. Ο υγρότοπος των Αλυκών, στον μυχό του κόλπου της Καλλονής, με μεγάλη ετήσια παραγωγή αλατιού, που αποτελεί σημαντική πηγή πόρων για την κωμόπολη

Εκδηλώσεις

Το αποκριάτικο καρναβάλι Το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, την Πέμπτη και Παρασκευή του Πάσχα Το «Πανηγύρι του Ταύρου», στα τέλη Ιουνίου, τριήμερο πανηγύρι αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο, με αρκετές αναφορές στα ταυροκαθάψια και παγανιστικές τελετές. Καθιερώθηκε το 1774 από Παρασκευή έως Κυριακή της εβδομάδας που γίνεται. Στο πανηγύρι σφάζεται επιλεγμένος ταύρος, από το κρέας του οποίου παρασκευάζεται με σιτάρι το «κεσκέκ», παραδοσιακό φαγητό που μοιράζεται σε όλους του καλεσμένους. Την τελευταία ημέρα γίνονται ιππικοί αγώνες, τα «χαρλαμίλια», καθώς και χορευτικές επιδείξεις πάνω στα άλογα.

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάnνικα, εκδ. 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ) Εγκυκλοπαίδεια Δομή, εκδ. 2002-4 Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς) Περιοδικό «Διακοπές», εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010 Google Earth Αγία Παρασκευή-Νάπη. Γνωριμία με τον τόπο και τους κατοίκους του. Συλλογικός τόμος. Έκδοση δήμου Αγίας Παρασκευής Λέσβου 2005 eetaa.gr

Παραπομπές